چکیده:
اضافه کردن شاخصهای نهادی در مدلهای کوشش مالیاتی ضمن بهبود توضیحدهندگی این مدلها،برخی از مشکلات روشی مدلهای سنتی و مدلهای تلفیقی را روشن میکند.برای رفع برخی از این مشکلات،با استفاده از منطق اقدام جمعی،الگویی برای تحلیل قدرت مالیاتستانی دولت ارایه شده است.در این الگو نهادها از مسیر تسهیل کنش جمعی مؤدیان مالیاتی،سه حوزه قانونگذاری مالیاتی،سازمان اجرای مالیات و ضمانت اجرای مالیات را تحت تأثیر قرار میدهند.ازاینرو این فرضیه مطرح میشود که در شرایطی که نهادها کنش جمعی مؤدیان مالیاتی را تسهیل نکنند،توانایی دولت برای وصول مالیاتهای مستقیم محدود خواهد بود.این فرضیه با شواهد تاریخی مطالعات جامعهشناسی مالی سازگاری دارد.مرور شواهد تاریخی مالیاتستانی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی نیز،حاکی از مفید بودن این فرضیه برای تبیین ناتوانی دولت در وصول مالیات است.در دوره مذکور علیرغم تغییرات مکرر در مدیریت و قوانین مالیاتی،دولتها قادر به وصول مالیاتهای مستقیم نبودهاند.این مسئله برای سالهایی که نقش درآمدهای نفتی در بودجه دولت کمرنگتر بوده نیز مشاهده میشود.
خلاصه ماشینی:
"ازاینرو این فرضیه مطرح میشود که در شرایطی که نهادها کنش جمعی مؤدیان مالیاتی را تسهیل نکنند،توانایی دولت برای وصول مالیاتهای مستقیم محدود خواهد بود.
به عنوان مثال در شرایطی که قدرت دولت در قانونگذاری کامل است(مجلس کاملا دولتی میشود)،سهم استراتژی شخصی(فرار مالیاتی)در سبد سیاستی مؤدی بیشتر خواهد بود(چون احتمال کنش جمعی کمتر است).
از آنجا که جمعآوری مالیات حاصل سیاستگذاری،نظارت بر فعالیت اقتصادی،مدیریت قوانین پیچیده و ترتیبات قضائی لازم برای ضمانت وصول مالیات تلقی میشود، بنابراین تفاوت در سطح مالیاتی بین کشورها بازتابدهنده درجات مختلف آنها در دولتسازی است (Campbell,1993) (2)-در این بخش تلویحا نهادهای نمایندگی و ویژگیهای نهادی را نهاد در نظر میگیریم.
براساس دستگاه تحلیلی ارایه شده در بخش قبل میتوان این ادعا را مطرح کرد که،از آنجا که در بیشتر سالهای این دوره،محیط نهادی نتوانست کنش جمعی را تسهیل کند،چانهزنیهای سطح قانونگذاری نیز نتوانست به شکلگیری هنجارهای مالیاتی و انتقال محدودیتهای اجرا به سیاستگذاران بیانجامد.
با فرض ردنشدن سازگاری منطقی دستگاه تحلیلی ارایه شده در بخش قبلی، برای آزمودن درستی این استنتاج،لازم است با بررسی شواهد تاریخی این دوره به این سؤالات پاسخ داد که:آیا در دوره مورد بررسی کنش جمعی محدود بوده است؟ آیا سیاستگذارن محدودیتهای اجرا را در نظر داشتند؟هنجارهای مالیاتی چه وضعیتی داشتند؟میزان تنبیهات قضایی و احتمال گرفتارشدن فرارکنندگان از مالیات چقدر بوده است؟مؤدیان تا چه حد به پرداخت رشوه به مأموران مالیاتی مبادرت ورزیدهاند؟و در نهایت اینکه آیا تغییرات در قوانین به تغییر در توان مالیاتستانی انجامیده است؟در ادامه به برخی شواهد در این خصوص اشاره میشود."