چکیده:
این مقاله به بررسی عملکرد ایران در جریان جنگ ایران و عراق در پرتو دو
اصل بنیادین حقوق بشر دوستانه اختصاص دارد:اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی و
اصل منع رنج بیهوده؛دو اصلی که ستونهای اصلی پروتکل اول ژنو 1977 را تشکیل
میدهد.در قسمت اول این مقاله مشاهده میکنیم که ایران در طول جنگ هشت ساله خود با
عراق هموره معتقد بود که اهداف مشروع نظامی، نظامیان در جبهههای جنگ میباشند و نه
غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی.در قسمت بعدی مقاله نیر به بررسی این مطلب پرداخته شده
که ایران در طول جنگ از هر شیوه و ابزار جنگی جهت پیشبرد اهداف خود استفاده نکرده
است.ایران نه تنها از توسل به سلاح شیمیایی اجتناب میکرد، بلکه از بهرهجویی
شیوههایی که منتهی به آسیب و ایراد صدمه به غیرنظامیان میشد، اکراه داشت.در این
نتیجهگیری نیز شاهد هستیم که عملکرد کلی ایران مطابق اصول کلی پروتکل، اول تلقی
شده و الحاق به پروتکل مانع عمدهای برای ایران به شمار است.
خلاصه ماشینی:
"(17) هیچ یک از این اهداف مورد حمله، بر اساس ماده 52 پروتکل اول ژنو، هدف مشروع نظامی محسوب نمیشود و در هیچ یک از این موارد، ایران در پاسخ به این نقض حقوق مخاصمات مسلحانه، دست به عمل مشابه نزد و بههیچوجه در طول جنگ، هواپیمای کشوری عراق یا قطارهای مسافربری عراقی را هدف حملات خود قرار نداد.
بند 3(ب)این ماده دست زدن به حمله نظامی را بدون رعایت اصل تفکیک بین نظامیان و غیر نظامیان با علم به اینکه چنین حملهای منجر به از میان رفتن جان عدهای بسیار، ورود صدمه به غیرنظامیان یا خسارت به اهداف غیرنظامی میگردد، نقض عمده پروتکل اول اعلام کرده است.
در سالهای نخست جنگ، ایران محدودیت در توسل به شیوهها یا روشهای جنگی را بشدت و در اعلی درجه آن رعایت میکرد؛به گونهای که تا بهمنماه 1362 از دست زدن به هرگونه عمل مقابله به مثل در برابر حملات وحشیانه عراق به شهرها و مناطق مسکونی ایران، خودداری میورزند و همچنان بر این امر که جنگ فقط باید در جبههها جریان داشته باشد، تأکید میکرد و مقامات جمهوری اسلامی ایران در موارد گوناگونی بر این نکته تأکید ورزیدند.
به دنبال حمله عراق به مناطق مسکونی، ایران در یادداشتی خطاب به دبیر کل ملل متحد اعلام کرد؛باید جنایات عراق که برخلاف تمامی اصول حقوق بینالملل ناظر بر مخاصمات مسلحانه انجام میگیرد، محکوم گردد(روزنامه جمهوری اسلامی 21/10/65)در ارتباط با حملات وسیع عراق در 6 هفته گذشته، وزیر امور خارجه در پیامی به دبیر کل ملل متحد اعلام کرد که جنایات عراق بنا به مبانی صریح بین المللی و عرف بینالمللی، جنایاتی علیه بشریت محسوب میشود و مستوجب مجازات بینالمللی است(روزنامه اطلاعات-3/12/65)."