چکیده:
با توجه به میانگین بسیار کمبارش سالانه و محدودیت شکیل سفرههای آب زیرزمینی در سیستان خشکسالیهای این ناحیه را بایستی ناشی از کمابی و یا خشکی رود هیرمند دانست که در طی تاریخ بارها حیات اجتماعی و اقتصادی روستاهای سیستان را به خطر انداخته است.در دهههای اخیر به دلیل کنترل و بهرهبرداری بیسشتر آب هیرمند در افغانستان،اثرات خشکسالیها در این روستاها تشدید گردیده است.در این پژوهش،ضمن بررسی تطبیقی اثرات کاهش آب هیرمند بر فعالیتهای کشاورزی روستاهای سیستان،نقش آب زیرسطحی قابل دسترس نیز در تعدل این اثرات در چارچوب مطالعات تطبیقی روستایی مورد کنکاش قرار گرفته است.پژوهش به روش پیمایش،از پاییز 1386 تا تابستان 1387 در 101 روستا از 808 روستای سیستان اجرا گردید که در طی آن از 260 تن از اعضای شورای اسلامی روستاها یا خبرگان محلی پرسشگری به عمل آمده است.نتایج بررسی مؤید آن است که طی خشکسالیها،ضمن استمرار بخشی از فعالیتهای کشاورزی در تعداد محدودی از روستاهای واقع در نیمه شرقی سیستان(به دلیل وجود شرایط مطلوب دسترسی به آب زیرسطحی)،در سایر روستاهای این ناحیه،این فعالیتها بهش کل بسیار شدیدی کاهش یافته و حتی برخی از فعالیتها متوقف میگردد.
خلاصه ماشینی:
"نتایج بررسی مؤید آن است که طی خشکسالیها،ضمن استمرار بخشی از فعالیتهای کشاورزی در تعداد محدودی از روستاهای واقع در نیمه شرقی سیستان(به دلیل وجود شرایط مطلوب دسترسی به آب زیرسطحی)،در سایر روستاهای این ناحیه،این فعالیتها بهش کل بسیار شدیدی کاهش یافته و حتی برخی از فعالیتها متوقف میگردد.
بررسی پراکنش روستاها به تفکی درصد کاهش اراضی زراعی زیر کشت(در اوج خشکسالی)نیز نشان میدهد که بخش عمده روستاهایی که فعالیتهای زراعی آنها کاملا متوقف شده،در نقاط شمالی،مرکزی و نیمه جنوبی دشت سیستان واقع میباشند(شکل 2).
پراکنش روستاهای مورد مطالعه به تفکیک درصد کاهش تعداد دام روستا در اوج خشکسالی 84-1377-وضعیت فعالیتهای باغداری در سالهای قبل و بعد از خشکسالیهای 84-1377 به دلیل نوسانات آب هیرمند و نیاز مداوم فعالیت باغداری به آب،مردم سیستان علاقه زیادی به باغداری و احداث باغ نشان نمیدهند(منصوری و مجنونیان،1364،51).
بحث و نتیجهگیری نتایج بررسی اثرات کاهش آب هیرمند بر فعالیتهای کشاورزی روستاهای سیستان و نقش آب زیر سطحی قابل دسترس در تعدیل این اثرات در چارچوب مطالعات تطبیقی روستایی مؤید آن است که طی خشکسالیهای شدید 84-1377،ضمن استمرار بخشی از فعالیتهای زراعی،دامداری و باغداری در تعداد محدودی از روستاهای واقع در نیمه شرقی سیستان(به دلیل وجود شرایط مطلوب دسترسی به آب زیرسطحی)،در سایر روستاهای این ناحیه،فعالیتهای دامداری به شکل بسیار شدیدی کاهش یافته و فعالیتهای زراعی و باغدار ینیز به میزان 100 درصد از بین رفته است."