چکیده:
سنایی غزنوی نقطهء آغازین عرفان و تصوف در شعر فارسی است.در میان بزرگان ادب و فرهنگ،بیش از همه ردپای غزالی در آثار وی دیده میشود و میتوان گفت که به راستی غزالی در تکامل اندیشهء سنایی،تأثیر شگفتانگیزی دارد. این نوشتار،سیری در اندیشههای کلامی و دینی غزالی و سنایی است.تحقیق پیشرو براساس روش کتابخانهای انجام شده و در آن،افزون بر شباهت زندگانی آن دو،مضامین مشترک مسائل مهم کلامی و عقیدهء غزالی و سنایی از جمله موارد زیر تا حدی تبیین شده است:صفات خداوند،حدوث و قدم،عادة الله،قضاوقدر،نظام احسن،قرآن،نماز و...
خلاصه ماشینی:
"این پایبند تا حدی است که باب دوم حدیقه را به تمامی به ذکر جلال،سر،اعجاز،هدایت،عزت،حجت و سماع قرآن و موارد مربوطه میپردازد و فصل سوم را به توصیف و نعت پیامبر(ص)و خلفای راشدین اختصاص میدهد و مدینه آرمانیاش را در آنجا میجوید و اعتقاد کلامی خود را از آغاز به پیروی از اهل سنت و جماعت و اشعریان اعلام میدارد که قرآن کلامی غیر مخلوق است: سخنش را ز بس لطافت و ظرف صدمت صوت نی و زحمت حرف (سنایی 3831:171) «الفاظ قرآن به منزلهء ظرفی است که جان کلام چون مرواریدی در آن جای میگیرد و دین به منزلهء چرخ است و هدایت قرآن،برج آسمان دین است،اوج آسمان در بروج است و کمال مطلوب دین در هدایتگری»(دری 6831:581) در جان را حروف او درج است چرخ دین را هدایتش برج است (سنایی:3831:271) غزالی اصل پنجم از قسم دوم کتاب اربعین را به قرائت قرآن اختصاص میدهد و با این حدیث حضرت رسول(ص)آغاز میکند که فرمود«بهترین عبادت امت من تلاوت قرآن است»و تلاوت قرآن را دارای آداب ظاهری و آداب باطنی میداند؛آداب ظاهری آن را شامل تعظیم و احترام هنگام خواندن، علاقهمندی شدید در خواندن و مقدار خواندن(هرچه بیشتر،بهتر)برمیشمارد و آداب باطنی آن را پنج مورد میداند که عبارتند از:احساس کردن عظمت قرآن در آغاز،دقت و تفکر در معانی الفاظ،درک مفاهیم معنوی،دوری از هر آنچه مانع ادراک قرآن است(مانند وسوسه و عدم تمرکز حواس و..."