چکیده:
بررسی خاستگاه انحرافات اجتماعی از دیرباز مورد توجه اندیشمندان علوم مختلف بوده و نظریههای متفاوتی در مورد نقش و تأثیرگذاری شرایط زیستی،روانی و اجتماعی افراد ارائه شده است.شهید مطهری با تکیه بر اندیشه اسلامی،در عین اینکه تأثیر هیچ یک از عوامل فوق را نادیده نمیگیرند،ولی خود فرد را با داشتن آگاهی،اراده و اختیار و مسئول بودن در برابر افعال خود و نیز توان بر خویشتنداری در ارتکاب هرعملی،مورد توجه قرار میدهند و بر دوعامل اساسی رواج اندیشههای انحرافی و نیز رونق نفاق و دورویی در دوران معاصر بر زمینهسازی برای ارتکاب رفتارهای انحرافی تأکید میکنند.دیدگاه ایشان با دیدگاه کلاسیکها و نظریه گزینش عاقلانه رفتار انحرافی قرابت دارد.
The root of social deviations has long been the center of scholars’ attention. Many theories on the role and impact of living, psychological, and social conditions of people have been proposed. Based on Islamic thought, Shahid Motahari, while not ignoring the aforementioned factors, considers the human being as a knowledgeable and responsible being toward one’s actions, who enjoys continence. He stresses on propagation of deviated thoughts and dissension as the platform of deviated behaviors in today’s world. His view is similar to the classic view and the theory of wise selection of deviated behavior.
خلاصه ماشینی:
در دیدگاه شهید مطهری که برخاسته از نگرش مکتب اسلام است،علاوه بر لحاظ مسئله اراده و اختیار و نیز مسئولیت انسان در برابر رفتارهای ارادی،بر عنصر تربیت وی مبتنی بر هنجارهای اجتماعی و دینی و لزوم رعایت آنها در ارتباطات اجتماعی،و نیز پالایش محیط اجتماعی از انواع آلودگیها و کژیها تأکید فراوان شده است و از اینرو،به نظر میرسد که این دیدگاه تا حدودی از اشکالات موجود در نظریههای دیگر به دور باشد؛زیرا وقتی انسان عاقل بوده،با سلامت جسمی و روانی تربیت شد و جامعه نیز فاقد زمینههای سوقدهنده به سوی انحراف بود،در چنین بستری ارتکاب رفتار مجرمانه از انسان صاحب اراده و تعقل و آگاهی جز بر اساس انتخاب عاقلانه نمیتواند باشد و به همین جهت خود مسئول رفتارش بوده،سزاوار مؤاخذه نیز خواهد بود.
با توجه به اصول انسانشناسی اسلامی،روشن است که مطالعه رفتار انسان و بررسی خاستگاه اعمال او،در ملاحظه و تجلیل یک سلسله امور مادی و ظاهری مربوط به رفتار انسان منحصر نبوده،بلکه عوامل دیگری نظیر میزان علم و آگاهی،اراده و انتخاب که خود متأثر از شرایط متعددی است،باور به پذیرش مسئولیت فردی رفتار خود،ایمان به این امر که همیشه در معرض فریبها و وسوسههای شیطانی قرار دارد و نیز توجه به این نکته که در درون خود دارای نیرویی است که میتواند علیه بسیاری از خواستههای خویش،در هرشرایطی ایستادگی کند و تحت تأثیر وسوسههای درونی قرار نگیرد،نقشآفرین خواهد بود.
علاوه بر موارد فوق در آثار شهید مطهری عوامل دیگری نیز به عنوان خاستگاه رفتارهای انحرافی ذکر شده است که برای رعایت اختصار با توضیح مختصر در مورد هریک،آنها را ذکر میکنیم: -ایشان بحران معنویت در دوران معاصر را سهمگینترین بحرانی میدانند که موجب بروز انواع رفتارهای انحرافی شده است.