چکیده:
امروزه یکی از مسائل مهم و مورد توجه جامعه بین المللی، مسأله حفظ و رعایت حقوق
زنان، مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است. این احساس
مخصوصا در بین بسیاری از زنان وجود دارد که در طول تاریخ به آنها ستم رفته و حقوق
و شأن انسانی آنها رعایت نشده است و حتی در دوران کنونی نیز با همه پیشرفتهایی که
نصیب زنان شده، باز هم در بسیاری از موارد شأن انسانی آنها رعایت نمیشود. معمول
است که وقتی از حقوق زنان بحث میشود، راجع به شهادت دادن آنها نیز سخن به میان
میآید. البته شهادت جزء حقوق نیست و تکلیف محسوب میشود؛ گاهی اوقات همین عدم
تفکیک حقوق و تکالیف باعث بروز سوء تعبیرهایی میشود که در این مقاله به آنها اشاره
میشود.
هدف از مقاله حاضر با یک مقدمه و مؤخره یادآوری این نکته است که اولا ـ جنسیت در
خلقت باعث فضل و عدم فضل نمیشود؛ و ثانیا ـ مراد از ارزش شهادت بیان نقش جنسیت در
اعتبار شهادت نیست. یعنی این مسأله بررسی میشود که آیا زن و مرد بودن تأثیری بر
اعتبار شهادت دارد یا خیر؟ امروزه در مقررات اغلب کشورها شرط مرد بودن در زمره
شرایط لازم برای اعتبار شهادت نیست، ولی در مقررات قانون جمهوری اسلامی ایران،
تفاوتهایی در اعتبار شهادت زن، نسبت به شهادت مرد وجود دارد که به بررسی آن
میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"حق الله هیچ زمانی به گواهی یک مرد و دو زن یا به گواهی ثابت نمیشود که در آنها شورای نگهبان از مجلس خواسته که: «ماده 228 در مواردی که گواهی گواهان کافی برای اثبات دعوای حقوقی است یا در مواردی که مؤثر در اثبات آن است مانند شاهد واحد و یمین خواهان و یا دعوی بر میت، باید ذکر شود؛ و همچنین تعداد گواهان مورد لزوم و مواردی که زنها میتوانند شهادت بدهند اگر در جای دیگر ذکر شده مشخص گردد والا باید این موارد نیز به طور صریح تعیین شود...
لازم به ذکر است که احتمال خطا و فراموشی برای مردان نیز وجود دارد، ولی علت اینکه در مورد شهادت بیشتر به این امر توسط زنان توجه شده این است که شأن زن اشتغال به معاملات و امور مالی نیست و لذا حافظه او در این زمینه ضعیف است؛ ولی در رسیدگی به امور منزل که شغل اوست حافظهاش از مرد قویتر است و اصولا طبع بشر چه زن و چه مرد، این است که در اموری که مبتلا به آنهاست و با آنها سر و کار دارد، بیشتر و بهتر میتواند آن را به یاد داشته باشد.
[1] به طور کلی در قانون مدنی در مورد تأثیر جنسیت در میزان ارزش و اعتبار شهادت سخنی گفته نشده و با توجه به اینکه شرایط لازم برای شاهد ذکر شده اما از مرد بودن و زن بودن شهود ذکری نشده است و در ماده 1313 مقرر میدارد که «دو ___________________________________ 1- سابقا در قانون مدنی اعتبار شهادت زن بسیار محدود ذکر شده بود، ولی در اصلاحیه سال 1361 و سپس سال 1370 مواردی که ارزش شهادت را محدود می کرد حذف شد و اصلاحاتی هم در برخی موارد دیگر به عمل آمد."