چکیده:
در این نوشتار برآنیم تا حکمت آزمونهای خداوند را دریافته روشن سازیم که منظور
او از امتحان انسان نه برای کسب خبر است که او دانای غیوب است و آگاه مضمرات
قلوب، بلکه همه بندگانش و حتی پیامبران و اولیاء را در همه زمانها میآزماید تا تربیتشان
کند، بر اساس عملشان داوری فرماید و پاک را از بدسرشت باز نماید. چگونگی و روند
کلی این امر، در اینجا به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"وی سپس میگوید: «ممکن است این توهم پیش آید که خداوند میتوانست بازشناسی پاک طینتان از بد سرشتان را از راه دیگری تأمین نماید و بدون اینکه مردم را از راه امتحان با حوادث و بلاها روبرو کند، این خاصیت را در مردم قرار دهد که خود، آنان را بشناسد و خود بخود منافق از مؤمن باز شناخته شود.
گذشته از آیاتی که مورد بحث قرار گرفت، خداوند در سوره مبارکه توبه آیه 16 به حکمت ابتلاء اشاره کرده و امتحان را موجب بازشناسی مجاهدان از غیر آنان خوانده است : أم حسبتم أن تترکوا و لما یعلم الله جاهدوا منکم و لم یتخذوا من دون الله و لا رسوله و لا المؤمنین و لیجة والله خبیر بما تعملون (آیا گمان کردید که خداوند بدون آزمایش شما را به حال خود رها میکند و هنوز در مقام طاعت و مجاهده معلوم نگردانیده که چه کسی به حقیقت مؤمن است که جز خدا و رسول و مؤمنان را هر گز دوست خود و همراز خویش نخواهد گزید).
چنانکه خداوند در قرآن ضمن بیان این مطلب که ابتلاء یک سنت عمومی و دائمی است به این حکمت در امتحان بندگان اشاره نموده و میفرماید: و لیمحص الله الذین آمنوا و یمحق الکافرین (برای اینکه مردم با ایمان را تصفیه و پاک کند و کفار را محو و نابود گرداند)(آل عمران/ 141).
امام علی (ع) ضمن بیان عمومیت سنت ابتلاء می فرماید: «گرچه خداوند از خود مردمان به آنان داناتر است، اما آزمایش برای آن است که اعمال شایسته پاداش و عقاب آشکار گردد»(ابن ابی الحدید، 18/248)."