چکیده:
با وجود اینکه مصرف، هدف نهایی تولید است و مطلوبیت بشر را افزایش می دهد، اما روند کنونی مصرف و گسترش فزاینده جامعه مصرفی، بحران کنونی سیاره زمین را شدت بخشیده است؛ بحران آلودگی و زباله، و بحران زوال فزاینده منابع تجدیدپذیر. الگوی حاکم بر مصرف جوامع کنونی متاثر از الگوهای توسعه ای سکولاری است که پس از جنگ جهانی دوم حاکمیت یافته اند، و رسیدن به توسعه یافته ها و جامعه مصرفی را تبلیغ می کنند. در حالی که پیمودن این راه برای تمام بشریت امکان پذیر نیست و الگوهای توسعه، توان تحقق آمال بشریت را جهت مصرفی فراگیر و پایدار ندارند، بر این اساس باید به دنبال تحقق الگوهای جدیدی از توسعه بود که بر محور معنویت، عدالت، و عقلانیت بگردند.
مقاله حاضر با روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، در صدد اثبات آن است که توسعه مبتنی بر اسلام، راهی مطمئن و عملی جهت دستیابی به مصرف فراگیر و پایدار است. یافته های تحقیق نشان می دهد که توسعه اسلامی با ویژگی های معنوی، خیرخواهانه، حق طلبانه، اتراف ستیزی، و اسراف ستیزی اش از یک سو و رفتار زاهدانه مسوولان و نگاه مردمان مومن به زندگی پایین دستان از سوی دیگر، به خوبی از عهده حل این مشکل اساسی بر می آید.
Though consumption is the ultimate goal of production، and increases man’s utility، the current patterns of consumption، and the expansion of ‘consumer society’ phenomenon، has worsened the current crisis of the planet Earth; the crisis of pollution and trash، and the crisis of declining phenomenon of renewable resources. The patterns that govern the consumption in contemporary societies are influenced by the secular growth models، which took over after the World War II، and publicize getting closer to the developed [economies] and consumer societies. Whereas، travelling this path is not possible for all mankind and the development models are not capable of making the dreams of mankind، regarding extensive and persistent consumption، a reality. Based on this، new development models [and patterns] based on spirituality، justice and rationality must be derived.
This article، by using a descriptive and analytic research methodology proves that development based on Islam is a sure and practical path for achieving an extensive and persistent consumption. The findings of our research show that Islamic development with the spiritual، benevolent، righteous، spoilage contesting and wastage contesting features، on one hand and، modest behavior of the officials and constant consideration of the life of the lower classes by the believers، on the other can، very well fulfill the responsibility of solving this fundamental problem.
خلاصه ماشینی:
دوم بعد داخلي ؛ در طول ٣٠ سال گذشته ، ايران اسلامي به رغم کوشش هـاي فراوانـي کـه بـراي پديدساختن رفاه عمومي انجام داده است ، هنوز نه الگوي توسعه مشخصي را ارائه کـرده و نه الگوي مصرف مناسبي دارد.
در اين تحقيق با تبيين پيامدهاي الگوي مصرف جهاني و تحليل علمي و عقلي راه حل ها و بررسي مکتبي سياست هاي توسعه اسلامي به روش تحليل متون و گردآوري اطلاعـات بـه روش غيرمستقيم کتابخانه اي و اسنادي به دنبال اثبات اين فرضيه هستيم که توسعه مبتني بر اسلام راهي مطمئن و عملي جهت دستيابي به مصرفي فراگير و پايدار است .
بنـابراين ، توسـعه تجمـل گرايـي و پديدساختن جامعه مصرفي که عمده نظر بـه تفـاخر و جنبـۀ کـاذب نيازهـا باشـد از ديـد خداوند حکيم قابل قبول نيست و خارج شدن از عبوديت و شاکر بودن اسـت ، بنـابراين در آيه هاي ١٣١ و ١٣٢ سوره شعرا امر به تقوا و اطاعت خداوند سبحان کرد و بار ديگر تأکيـد مي کند که بپرهيزيد از خدايي که شما را با نعمت هاي خود مدد مـي دهـد، چـرا بپرهيزيـد؟ براي همين که شما را مدد مي دهد، پس بر شما واجب است که شکرش را به جا آوريـد و نعمت هايش را در آنجا که بايد مصرف کنند، مصرف کنيد، نه اينکه بـه آن اتـراف بورزيـد، چون کفران نعمت ، عذاب خداي را به دنبال دارد (همان : ٣٠١)، هم چنان که فرمود: «و آنگاه که پروردگارتان اعلام کرد که اگر واقعاً سپاسـگزاري کنيـد، [نعمـت ] شـما را افـزون خواهم کرد، و اگر ناسپاسي کنيد، به طور قطع عذاب من سخت خواهد بود» (ابراهيم (١٤)، ٧).
راه کار اساسي اسلام براي ريشه کن کردن ايـن فـساد آشـکار جوامـع امـروزين کـاهش نابرابري ها و نزديک کردن طبقه ها به يکديگر، منع از الگوي جامعه مصرفي (اتراف )، منع از اسراف و تبذير و مهم تر از همه تغيير ارزش هاي مادي به ارزش هايي مانند: تقوا، جهاد، علم و جست وجوي فضل الاهي است (همان : ٤، ٣٤١).