چکیده:
ابو حیان توحیدی از حکما و فلاسفهء بزرگ اسلام در قرن پنجم هجری است.وی در علوم مختلف زمان خویش تبحر داشته و در امور کتابت و خوشنویسی نیز صاحب سبکی ویژه و ممتاز بوده است.رسالهء حاضر شامل مطالبی در علم کتابت و انواع قلم و انواع تراش آن و نیز محاسن خط خوب میباشد.نویسنده در آن با استفاده از تجربیات خود و آراء و نظرات دیگر بزرگان به بررسی کیفیت خط خوب و چگونگی رسیدن به برترین درجات در این هنر پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"از ابن سورین4کاتب نیز شنیدم که میگفت:گمان مردمان بر آن است که عادت بر نوشتن فراوان و کشیدن حروف باعث نیکو شدن خط است،ولی این حکم درست و قابلقبول نیست،چرا که عادت برکشیدن حروف و نوشتن فراوان در واقع پیاپی کردن حرکات است با تفاوت نسبتهای آنکه خود باعث از هم گسیختگی که ناشی از خستگی دست است میگردد که ممکن است باعث نافرمانی قلم و دیگر وسایل مورد استفاده از فرمان دست گردد.
سعید بن حمید کاتب گفته است:ازجمله آداب صحیح کاتب،گرفتن صحیح و مناسب قلم در دست است که باید حتی الامکان از نوک آنکه جای مرکب است تا حد ممکن فاصله داشته باشد و از زمینهء کاغذ خطش را بنگارد و از طرف دندانهء معیوب آن ننویسد و بر معیار صحیح از آن بهره گیرد تا با مشاهده آن آدمی آرزوی خطی بهتر نکند و بهتر از آن در ذهن نیاید و فاصلهء قسمتهای مختلف را رعایت کند و کلمات را همسطح بنگارد و فاصلهء حروف را براساس شروطی که گفته شد با یکدیگر تنظیم نماید و حرفی از کلمه را در سط بعدی ننویسد و چارچوب خطوط کتاب را از همه طرف مساوی نماید و تزیینی را که شایسته نیست بر آن انجام ندهد بلکه تزیینی مناسب برایش اختیار کند تا ارزشش از دست نرود."