چکیده:
-که فردی با هوش و جاه طلب بود-در شکلگیری این شورا بی تأثیر نبود و همین شورا طرح حکومت وی را در انداخت و شاهین قدرت بر شانهء اونشست و احمد خان با بسط قدرت خود توانست نام اولین سلطان افغانستان را برای خود رقم بزند و به نام خود سکه زد و در جنگهایی که با مخالفان و به کابل و پیشاور و هند و خراسان داشت،قلمرو خود را بسط و گسترش داد.این مقاله به بررسی چگونگی شکلگیری و بسط حکومت احمد خان سدوزایی (خان درانی) و سر انجام کار او میپردازد.سپاه نارد شاه افشاری ترکیبی مختلط از تیرهها و عشایر گوناگون بود که حول محور شخص فرمانده انسجام یافته بودند و بالطبع با قتل نادر شاه این شیرازه نیز از هم گسست وتفرقه و وحشت و غارت سراسر اردوی او را فرا گرفت. از جمله طوایف موجود در اردوی نادر،افاغنه بودند.شاخصترین فردی که پس از نور محمد خان افغانی ریاست شاخهء سدوزایی افاغنه را بر عهده داشت،احمد خان سدوزایی بود.وی اصالتا از مردم مولتان هند بود که نیاکان وی به قندهار و هرات مهاجرت کرده بودند. احمدخان در قندهار امیر بود که در سال 1150 نادر آنجا را گشود و وی را آزاد کرد و پس از احمد خان به فرماندهی تیرهء سدوزایی سپاه نادر رسید و تا مرگ پادشاه افشاری ملتزم رکاب او بود اما،پس از گسترش غارتگری در اردوی نادر،حقوق ولی نعمت را پاس نداشت و به غارت سرا پردهء وی اقدام نمود. پس از نادر،افاغنه نیز همچون دیگر طولیف به موطن خود،قندهار،مراجعت کردند و از آنجا که بر سر تعییین فرماندهی که مطاع تمام تیرهها و طوایف باشد،اتفاق نظر حاصل نشد، شورا یا شبه قوریلتای«مزار شیر سرخ»،در نادر آباد قندهار،شکل گرفت.تمهیدات احمد خان
خلاصه ماشینی:
"احمد خان در این لشکر کشی به سوی لاهور نیز شاهد پیروزی را در آغوش کشید و حتی پس از غلبهء وی بر معین الملک در لاهور(حسینی،ج 1،ص 133)از سوی شاه گورکانی به وی پیشنهاد شد که در ازای تقبل مولتان از پیشروی به سوی هند منصرف شود(حسینی،ج 1،ص 4-333)اما این اقبال بیدوام بود؛چرا که در همین زمان به خان درانی خبر رسید که خان خانان در قندهار عصیان آغاز کرده و حتی توانسته است تیمور شاه،پسر احمد خان،را اسیر خویش سازد.
(حسینی،ج 1،ص 734) با رسیدن اخبار پیشرویهای خان درانی به مشهد،میر علم خان عرب-که طی ماههای گذشته قدرت خویش را بر خوانین رقیب تحمیل کرده و در مشهد استقرار داشت-به جای اتخاذ تدابیری برای مقاومت،از این شهر به سبزوار گریخت(حسینی،ج 1،ص، 544)و،افزون بر همراهیهای خوانی جنوب خراسان با خان درانی،این فرار نیز احمد خان را در پیشروی به سوی مشهد و محاصرهء مجدد آنجا جسورتر کرد.
گر چه احمد خان بر این شورش مسلط شد،اما شکست افاغنه از قوای قاجاری و همچنی رسیدن خبر پیوستن تعدادی از خوانین خراسان به محمد حسن خان و استقبال و حمایت وی از ایشان،چنان روحیهء مقاومت را در منطقه بالا برده بود که در اواسط رمضان، اسماعیل خان خوافی نیز جرأت کرد تا از شاه پسند خان شکست خورده از قوای قاجار جدا شده و برای تدارک عصیان علیه افاغنه روانهء تصرف خواف شود."