چکیده:
منطقه آسیای مرکزی در اواخر دوره صفویه از لحاظ سیاسی از قلمرو ایران جدا شد که
رسمیت یافتن مذهب تشیع» مهمترین عامل این جدایی دانسته شده است. در اوایل سلطنت
نادر» در این منطقه دو استان بخارا و خوارزم خائز اهمیت بودند که به ترتیب در اختیار
ابوالفیضخان و ایلیارسخان قرار داشتند. .با روی کار آمدن نادر و هنگام حمله به هندوستان»
وی به فرزندش رضاقلی میرزا دشتور داد تن حاکم انتدخود (اندخوی - شهری کوچک در
شمال افغانستان بین مرو و بلخ) را که نافرمانی کرده بوده سرکوب کند.
نادر پس از فتح هندوستان» در سال ۱۱۵۲ق / ۱۷۳۹م تصمیم گرفت که برای دستیابی
به سه هدف به این سرزمین لشکرکشی کند: ۱- برقراری امنیت در مرزهای شمال خراسان»
۲- جلوگیری از ورود روسها به این منطقهء ۳- بازگرداندن مرزهای ایران به حد طبیسی
خود؛ یعنی مرزهای دوره ساسانی. بنابر این او ابتدا عازم فتح بخارا شدهء سپس به سوی
خوارزم لشکرکشید و سرانجام موفق گردید خانات آسیای مرکزی را دوباره تابع دولت ایران
ولی با مرگ نادر حاکمیت ایران بر این منطقه, ضعیف شد و سرانجام در دوره قاجاریه
برای همیشه از دست دولت ایران خارج گردید و تحت سلطه دولت روسیه قرار گرفت.
In the final years of the Safavid era، Central Asia was separated politically from the Iranian kingdom. The reason for this separation is the fact that Shiism became powerful in Iran. In the beginning years of Nader’s reign، Bokhara and Kharazm were two important provinces which were dominated by Abol Feiz khan and Ilbars khan respectively. When Nader came to throne، while attacking India، he ordered his son Reza Qoli Mirza to punish the ruler of Andkhoi (a small town in the northern part of Afghanistan between Marv and Balkh). After conquering India in 1739 / (1152 A . H.) Nader decided to send troops to this region for three purposes 1- bringing security in the northern borders of Khorasan، 2- Preventing the enterance of the Russian into this area. 3- Bringing back the Iranian borders to their normal conditions، that is، the borders in the Sasanid era. Therefore، Nader first set for conquering Bokhara and then he went to Kharazm and finally he became successful in bringing under control the rulers of central Asia. However، after the death of Nader، the Iranian control over this area weakened and finally in the Qajar period، Iran completely lost its control over this area and the place became controlled by the Russian government.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین،او ابتدا عازم فتح بخارا شد،سپس بهسوی خوارزم لشکر کشید و سرانجام موفق گردید خانات آسیای مرکزی را دوباره تابع دولت ایران نماید،ولی با مرگ نادر حاکمیت ایران بر این منطقه،ضعیف شد و سرانجام در دوره قاجاریه برای همیشه از دست دولت ایران خارج گردید و تحت سلطه دولت روسیه قرار گرفت.
3 نادر چون میدانست که پسرش نمیتواند در مقابل خانات آن سوی رود جیحون مقاومت کند، دستور بازگشت نیروهای ایرانی را صادر کرد تا از یک طرف،خود در رأس امور برای لشکرکشی به این منطقه قرار گیرد و از طرف دیگر،نشان دهد که حملههای پسرش در غیاب او صورت گرفته و او هیچ نقشی در این امر نداشته است.
نادر که از وضعیت منطقه آسیای مرکزی آگاه بود و میدانست که حکمرانان این منطقه با هم متحد نیستند بههمین دلیل سعی کرد تا قوای اصلی را از قره تپه به طرف شهر بلخ اعزام کرده تا به آسانی بتواند وارد منطقه بخارا شود.
مقدمات حمله به خوارزم و نبرد دوه بوینی نادر زمانی که در بخارا بود بر اساس پیشنهاد ابوالفیضخان تعدادی از بزرگان را نزد ایلبارسخان فرستاد و پیشنهاد کرد که از کرده خود پشیمان شده و نزد شاه ایران بیاید،ولی ایلبارسخان توجهی به سخنان آنها نکرد و فرستادگان نادر را به قتل رساند."