چکیده:
مطابق با دیدگاه بسیاری پژوهشگران، «فرهنگ» عامل اصلی شکل گیری خانه است و نقش مهمی در پایداری اجتماعی دارد، لذا مطالعه فرهنگ های دینی برای شناخت الگوهای رفتاری اقوام و مذاهب گوناگون اهمیت می یابد. با وجود این، عوامل تاثیرگذار فرهنگ بر محیط انسان ساخت در شهر کرمان، که تکثر فرهنگی و محلات مسکونی متعلق به مسلمانان، زرتشتیان و کلیمیان دارد، کمتر مطالعه شده است. این مطالعات می تواند برنامه ریزان را در تدوین ضوابط راهنمای طراحی و نوسازی این محلات یاری کند. این مقاله با الگویی ترکیبی، ابتدا با استفاده از متون مقدسی همچون قرآن کریم و با تحلیل منطقی، به موضوع حریم و مهمان نوازی در فرهنگ اسلامی پرداخته و تاثیر آن را بر شکل گیری خانه های محله مسلمانان بیان می کند. سپس افزون بر مطالعات قوم نگاری، با مراجعه به اوستا و تورات نشان می دهد که چون فضای معماری قابلیت فرهنگ پذیری دارد و فرهنگ نیز در قالب فضای کالبدی به ظهور می رسد، لایه اول تاثیرگذار بر معماری خانه های کرمان، ناشی از فرهنگ اسلامی (به عنوان فرهنگ حاکم) و در اصولی همچون حفظ حریم خصوصی، رعایت حقوق همسایه و تکریم مهمان است. لایه دوم مؤثر، که در معماری خانه یهودیان و زرتشتیان دیده می شود، براساس عقاید و رسوم مذهبی آنها با بازتعریف و حدودبخشی به این اصول، شکل گیری فضاهای فعالیت اختصاصی را برای رسیدن به امنیت، تامین معیشت و رعایت دستورات شریعت در رابطه با زنان و هم کیشان موجب شده است. ادامه این تحقیق، به دنبال شناخت روش تبدیل یافته های نظری این مقاله به ضوابط اجرایی راهنمای طراحی است.
خلاصه ماشینی:
"فصلنامه تحقیقات فرهنگی،دوره سوم،شماره 2،تابستان 1389،ص ص 25-1 تأثیر فرهنگ دینی بر شکلگیری خانه:مقایسۀ تطبیقی خانه در محلۀ مسلمانان،زرتشتیان و یهودیان کرمان غلامحسین معماریان1 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران سید مجید هاشمی طغر الجردی2 دانشجوی دکتری معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت و عضو هیئت علمی دانشگاه ولی عصر(ع) حسام کمالیپور3 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت تاریخ دریافت:1389/01/28 تاریخ پذیرش:1389/02/12 کیده {IBمطابق با دیدگاه بسیاری پژوهشگران،«فرهنگ»عامل اصلی شکلگیری خانه است و نقشمهمی در پایداری اجتماعی دارد،لذا مطالعۀ فرهنگهای دینی برای شناخت الگوهای رفتاریاقوام و مذاهب گوناگون اهمیت مییابد.
مطالعات نشان میدهد که قسمتی از فضای معماری برخی خانهها،همانند خانۀ شمارۀ 7 در تصویر 4،که با حرف«س»مشخص شده،برای خدمه بوده است،لذابا توجه به اهمیت نور شمال و جنوب در کرمان،عملا،حیاط بزرگ خانه عملکرد دو حیاطمتصل را داشته و لذا در محور شرقی غربی گسترش یافته است.
تطبیق خانههای محلات مسلماننشین،زرتشتینشین و یهودینشین کرمان (به تصویر صفحه مراجعه شود) تعالیم دینی موجود یهود دربارۀ ارتباطات قومی و ضرورت اذیت نکردن همسایه،عاملمهمی در ایجاد الگوی همجواری خاص خانههای یهودیان شده است(با این توضیح که دراسلام،ضرورت رعایت این موضوع برای تمام انسانها،همکیش یا غیر آن وجود دارد».
یهودیان نیز به عنوان بخشی از مردم ایران،با توجه به اهمیت موضوع امنیتبرای آنها،نوعی از معماری را انتخاب کردهاند که به این خواستۀ آنها پاسخ بگوید؛هرچندزندگی در کنار مسلمانان و پذیرش قواعد عمومی دین حاکم،به زندگی و عقاید آنها تعادلبخشیده و آنها را بخشی از جامعه و ملت ایرانی کرده که باید برای تعالی آن تلاش کنند."