چکیده:
به روزگار بنی امیه مهاجرت هایی با اهداف نظامی و اقتصادی از عراق بـه خراسـان روی داد. دو مهاجرت آغازین ، در زمـان حکومـت زیـادبـن ابیـه در عـراق (٤٤-٥٣ق ٦٦٤- ٦٧٣م )، از سوی وی مدیریت شد. مهاجرت نخست در سـال ٤٧ق / ٦٧٧م از بـصره بـه خراسان روی داد و با بن بست نظامی اعراب در خراسان و ناآرامی های قبیله ای ناشـی از تقسیم عطایا در بصره ، ارتباط داشت . دومین مهاجرت بـه سـال ٥١ق / ٦٧١م مـدیریت شد. در آن سال ، ٥٠٠٠٠ خانوار از قبایل کوفه و بصره به خراسان کوچانده شدند. ایـن مهاجرت نیز با ناآرامی های عراق و مشکلات نظامی تازیان در شرق ارتباط داشت . برای شناخت تاثیر این مهاجرت ها در مهار ناآرامی های عراق و مـشکلات نظـامی تازیـان در خراسان ، مسائلی چون سیاست نوین بنی امیه در مرزها، اوضاع خراسـان و عـراق بـدان گاه ، موقعیت نظامی تازیان در خراسان و جاذبه های آن سـرزمین بـرای آنـان ، در خـور بررسی است . در این نوشتار، نگارنده بر آن است تا با استناد به منابع و برخی مطالعات ، ضمن بررسی نکات یاد شده ، به تاثیر دو مهاجرت در مهار ناآرامی هـای عـراق و بهبـود موقعیت نظامی تازیان در خراسان بپردازد
خلاصه ماشینی:
مهاجرت نخست در سـال ٤٧ق / ٦٧٧م از بـصره بـه خراسان روی داد و با بن بست نظامی اعراب در خراسان و ناآرامی های قبیله ای ناشـی از تقسیم عطایا در بصره ، ارتباط داشت .
برای شناخت تأثیر این مهاجرت ها در مهار ناآرامی های عراق و مـشکلات نظـامی تازیـان در خراسان ، مسائلی چون سیاست نوین بنی امیه در مرزها، اوضاع خراسـان و عـراق بـدان گاه ، موقعیت نظامی تازیان در خراسان و جاذبه های آن سـرزمین بـرای آنـان ، در خـور بررسی است .
خراسان ، عراق ، زیاد بن ابیه ، مهاجرت ، فتوح مقدمه حکومت بنی امیه ، حکومتی اشرافی و به پشتیبانی قبایل عرب متکی بود و بـرای اداره خـود بـه ثروت کلان نیاز داشت .
٤ ناگفتـه نمانـد کـه دلیـل توجه بیشتر ابن عامر به جبهۀ سیستان آن بود که تازیان پس از فتح مرو، با ارتش های نیرومند هپتالی روبرو شده و برای ادامۀ نبرد در خراسان به تدابیری جدی تر نیاز داشتند.
٧ افزون بر اینها، خانوارهای مهاجر از بادیـه نـشینان بودنـد و سیاسـت زیاد در گسیل آنان به خراسان در مهار ناآرامی های عراق نیز تأثیر بـسیار داشـت و بـه ثبـات و آرامشی بی سابقه در بصره وکوفه انجامید.
مهاجرت ها با اوضاع اجتماعی عراق و خراسان و موقعیـت نظامی تازیان در خطۀ اخیر مرتبط بود: در بصره ، برخی قبایل تازه مهاجر، تنش آفرین گشته ، در آن شهر و به ویژه کوفه ، به رغم انجام اصلاحات در دیوان عمر، بسیاری از دریافت عطا بازماندند و ناآرامی گسترش یافت .