چکیده:
مدیریت انگیزه سپرده گذاران از اساسی ترین مسائلی است که ارتباط مستقیمی با سود و عملکرد بانک ها دارد. در بانکداری متعارف سپرده گذاران در ازای سپرد ه گذاری خود در بانک فارغ از نوع و محل سرمایه گذاری و یا مصرف سپرده هایشان سود ثابتی دریافت می کنند. از آنجا که این سود ثابت و از پیش تعیین شده از مصادیق ربا است، و با توجه به حرمت قطعی ربا، این مکانیسم در بانکداری بدون ربا قابل اجرا نیست. از اینرو بانکداری بدون ربا برای جلب انگیزه و مشارکت سپرده گذاران، بخشی از سود حاصل از عملیات سرمایه گذاری را با آن ها تسهیم می کند. همواره این نگرانی ابراز شده است که با توجه به اینکه مشتریان بانک ها عموما افراد ریسک گریز هستند و هدفشان از سپرده گذاری در بانک به دست آوردن یک عائدی ثابت و بدون ریسک و مخاطره است و با توجه به ماهیت فعالیت های بانکداری اسلامی که باعث می شود سود بانک ها و به تبع آن سود سپرده گذاران، متغیر و مرتبط با تحولات آتی بنگاه های طرف قرارداد و کل اقتصاد باشد، تحریم نرخ از پیش تعیین شده باعث کاهش مشارکت سپرده گذاران در بانک های اسلامی شود. راهکاری که بانک های اسلامی در ایران برای حل این مسئله و خلاصی از بحران انگیزه در سپرده گذاران به کارگرفته اند، «سود علی الحساب» است که به نظر برخی محققین بانکداری اسلامی شبهه ربوی بودن عملیات بانکی را به دنبال دارد. دراین مقاله ضمن بررسی سود علی الحساب، با استفاده از حساب سرمایه گذاری ویژه، راهکاری ارائه شده است که در آن ضمن فراهم بودن ارائه سود قطعی و از پیش تعیین شده، مشکلات سود علی الحساب مرتفع گردیده است.
The management of the incentive structure of depositors is one the fundamental things that directly affects the banks activities and their profit. In the traditional banking system، depositors do receive a fixed interest rate; regardless of the profit that the bank earns from their funds. Considering the fact that this fixed interest rate is Riba and hence not permissible، this approach is not applicable for Islamic banks. So Islamic banks do share the depositors in the profits that they earn to motivate depositors incentives. However، there has always been a concern that because bank depositors are mostly risk-avoider and their aim is to get fixed return on their deposits and because of the fact that according to the nature of Islamic banking، the profit of the Islamic banks and hence the depositors is not a fixed and predetermined one and depends on the real sector of the economy، the incentive of the Islamic banks depositors will be damaged. The solution used in Iranian Islamic banks to solve this problem is to pay "ALALHESAB" fixed rate of profit to the depositor.
But، this solution has been questioned by many researchers and accused of being Riba. This paper tries to provide a new way for solving this problem. The idea is to provide Special investment account in Islamic banking system. This account can pay fixed returns to depositors and simultaneously does not face the problems of ALALHESAB fixed rate of profit.
خلاصه ماشینی:
همواره این نگرانی ابراز شدهاست که با توجه به اینکه مشتریان بانکها عموما افراد ریسکگریز هستند و هدفشان از سپردهگذاری در بانک به دست آوردن یک عائدی ثابت و بدون ریسک و مخاطره است و با توجه به ماهیت فعالیتهای بانکداری اسلامی که باعث میشود سود بانکها و به تبع آن سود سپردهگذاران، متغیر و مرتبط با تحولات آتی بنگاههای طرف قرارداد و کل اقتصاد باشد، تحریم نرخ از پیش تعیین شده باعث کاهش مشارکت سپردهگذاران در بانکهای اسلامی شود.
از اینرو در این تحقیق بعد از نقد و بررسی راهکار «سود علیالحساب» و معرفی حسابهای سرمایهگذاری ویژه، حساب سرمایهگذاری ویژهای با بازدهی ثابت بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا طراحی شده است که ضمن فراهم آوردن پاسخ مناسب برای سپردهگذاران و ارائه راهکاری برای رهایی از بحران انگیزه، اشکالات سود علیالحساب را ندارد.
نتایج این تحقیق نشان میدهد، تعیین نرخ ثابت سود برای تسهیلات توسط شورای پول و اعتبار موجب دور نمودن بانکها از مشارکت واقعی در پروژههای سرمایهگذاری بر اساس درآمد مورد انتظار و مخاطرات آنها میگردد و در نتیجه باعث کاهش کارایی بانکداری اسلامی میشود.
اگر پروژه توافق شده قابلیت آنرا داشته باشد که از طریق عقود با بازدهی ثابت مانند فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک تامین مالی شوند، این امکان از همان ابتدا برای بانک وجود دارد که نرخ سود این حساب ویژه را به صورت دقیق مشخص نماید.