چکیده:
انسان موجودی اجتماعی است. زندگی در اجتماع و روابط اجتماعی به تزاحم منافع و ارادههای افراد منجر میشود. برای حل این مسئله، به یک نظام جامعی نیاز است که حقوق و تکالیف افراد را در رفتار و ارتباط با دیگران مشخص کند. اسلام نیز در باب مسئله حقوق و اتکالیف اجتماعی، نظری خاص دارد. یکی از شیواترین و جامع ترین عبارات در این باب، مربوط به کلام امام سجاد علیهالسلام در رسالة الحقوق و نامه ایشان به برخی شیعیان است. پژوهش حاضر با توجه به کلام آن امام، سعی دارد نظامی از حقوق و تکالیف در روابط اجتماعی معرفی کند که راهگشای ما در کشف دیدگاه اسلام باشد. در این پژوهش از روش اسنادی و تحلیل متن دو روایت استفاده شده است. براساس یافتههای این تحقیق باید گفت که بین حق و تکلیف رابطه همبستگی وجود ندارد، همچنین امامت و تدبیر، سپس رعیت بودن و بعد خون و خویشاوندی به ترتیب مهمترین حقها هستند و سایر حقوق در مراتب پایینتر قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به این نکات، سؤال مهم و کلیدی این است که از دیدگاه اسلام، در روابط اجتماعی چه نظامی از حقوق و تکالیف برقرار است؟ در پی این سؤال، باید پاسخ چند سؤال دیگر نیز مشخص شود: حقوق و تکالیف افراد در ارتباط با دیگران از دیدگاه اسلامی، کدام است؟ در این دیدگاه، چه اموری بستر ایجاد حق در جامعه و روابط اجتماعی محسوب میشود؟ و آیا بین حق و تکلیف رابطه همبستگی (یا همتغییری) وجود دارد؟ یکی از شیواترین و جامعترین عبارات در این باب، مربوط به کلام امام سجاد علیهالسلام در رسالهالحقوق و نامه ایشان به برخی از شیعیان است.
76 این مقاله پس از تعریف مفهوم «حق»، «تکلیف» و «حق اخلاقی»، رابطه میان «حق» و «تکلیف» را تبیین نموده، پس از آن به مقایسه رسالهالحقوق و نامه امام سجاد علیهالسلامپرداخته و در ادامه، حقوق و تکالیف افراد را در ارتباط با دیگران از دیدگاه امام سجاد علیهالسلامبررسی کرده و در پایان، نکاتی به عنوان نتیجهگیری در باب نظام حقوق و تکالیف در نگاه اسلامی، براساس سخنان امام سجاد علیهالسلام ارائه داده است.
از اینرو، به تفصیل تکالیف افراد در قبال ارتباط با دیگران از دیدگاه امام سجاد علیهالسلام، به همان ترتیب منقول در کلام ایشان میپردازیم و از ذکر حقوقی که امام علیهالسلام در غیر روابط اجتماعی بیان فرمودهاند صرفنظر میشود (این موارد شامل: حقالله، حق چشم، گوش، زبان، دست، پا، شکم، فرج، نماز، حج، روزه، صدقه و قربانی میباشد."