چکیده:
امروزه بازیگران غیردولتی نقش مهمی در عرصه ی ملی و بین المللی ایفا می کنند. تنوع جغرافیایی حوزه ی فعالیت و کارکردهای متفاوت آن ها سبب شده تا بازیگران دولتی نتوانند نسبت به نقش این بازیگران جدید بی تفاوت باشند. سازمان های غیردولتی در دو قالب «رقیب» یا «همکار» دولت ها نقش دهی می کنند. در موضوعات مرتبط با حقوق بشر این سازمان ها بیشتر به عنوان رقیب دولت ها هستند؛ در حالی که در خصوص مسائلی چون بهداشت، توسعه و محیط زیست بیشتر به مثابه ی همکار دولت ها تلقی می شوند. در نظام حقوقی ایران نقش کنشی این سازمان ها در خصوص حفاظت از محیط زیست انکارناپذیر است؛ اما در مرحله ی واکنشی همچنان خلاء های بسیاری وجود دارد؛ باید بسترهای مناسبی برای مشارکت فعالانه ی این بازیگران در دادخواهی زیست محیطی فراهم شود؛ به نحوی که بتوانند به عنوان شبه دادستان به جایگاه مطلوب خود در دادرسی های کیفری نائل شوند
خلاصه ماشینی:
در نظام حقوقی ایران نقش کنشی این سازمانها در خصوص حفاظت از محیط زیست انکارناپذیر است؛اما در مرحلهی واکنشی همچنان خلاءهای بسیاری وجود دارد؛باید بسترهای مناسبی برای مشارکت فعالانهی این بازیگران در دادخواهی زیستمحیطی فراهم شود؛به نحوی که بتوانند به عنوان شبه دادستان به جایگاه مطلوب خود در دادرسیهای کیفری نائل شوند.
زنان،جوانان،افراد بومی،کشاورزان،دانشمندان از جمله اشخاص حقیقی هستند که در حوزهی حفاظت از محیط زیست مورد توجه قرار گرفتهاند؛در حالی که مجامع محلی،سندیکاها و سازمانهای غیر دولتی از جمله بازیگران گروهی میباشند؛ که نقشهایی برای آنها لحاظ شده است.
پرسش این است که آیا حقوق ایران برای سازمانهای غیر دولتی در پیشگیری از جرایم زیستمحیطی نقشی را در نظر گرفته است؟در صورت مثبت بودن پاسخ، این نقشدهی در قوانین ایران چگونه است و در صورت فقدان آن چه اقداماتی باید در حوزهی قانونگذار صورت گیرد؟پاسخ به این پرسشها نوع نگرش مقنن ایران نسبت به موضوع محیط زیست در حوزهی سیاستگذاریهای زیستمحیطی را آشکار کرده،معیارها و سازوکارهای اتخاذ شده در قالب پیشگیری مشارکتی برای حفاظت از محیط زیست و بهرهگیری پایدار از منابع طبیعی کشور را تبیین مینماید.
در تعریف سازمانهای غیر دولتی زیستمحیطی چنین آمده است: «سازمانهای غیر دولتی زیستمحیطی به تشکلهای غیر دولتی،غیرانتفاعی و غیرسیاسی اطلاق میگردد که از تجمع اشخاص حقیقی به طور داوطلبانه و به گونهای سازماندهی شده است که این اشخاص با تدوین اساسنامهای مدون،از تاریخ ثبت در مراجع رسمی کشور به عنوان یک شخصیت حقوقی جهت تحقق اهداف و آرمانهای مشترک در زمینه حمایت و حفاظت از محیط زیست به فعالیت در سطح شهرها و روستاهای کشور در صورت امکان در سطح بین المللی میپردازند» (رشیدپور 1382:5).