چکیده:
هدف پژوهش حاضر، بررسی کارآمدی قابلیت های هستی شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه از نظر معیار بازیابی مفاهیم موضوعی است. هستی شناسی ابزاری معناشناسی است که تصویری از حوزه موضوعی با ارائه مفاهیم و روابط دقیق تعریف شده میان آن ها در آن حوزه را ارائه می دهد. در این پژوهش به منظور بررسی مهم ترین کاربردهای هستی شناسی در فرآیند بازیابی مفاهیم، نمونه اولیه ای از هستی شناسی با عنوان ASFAOnt بر اساس مفاهیم حوزه «نمایه سازی» و با روش تحلیل حوزه طراحی و ارائه گردید و سپس در یک مطالعه «کاربردپذیری»، مقایسه ای میان اصطلاحنامه ها و هستی شناسی از نظر معیار «بازیابی مفاهیم موضوعی» انجام پذیرفت. این پژوهش از نوع کاربردی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ساختار یافته با روش انتومتریک، روش بلند فکر کردن در حین جستجو و مصاحبه پس از انجام جستجو است. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان کارآمدی هستی شناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی، بیشتر از کارآمدی اصطلاحنامه اصفا است. همچنین رویکرد تحلیل حوزه می تواند به منظور طراحی ابزارهای معنایی کارآمدتری در بازیابی مفاهیم موضوعی در مقایسه با اصطلاحنامه ها مورد استفاده قرار گیرد
خلاصه ماشینی:
"هرچند اصطلاحنامه در دوران حاضر،یکی از رایجترین ابزارهای یاری دهنده بازیابی مفاهیم حوزههای موضوعی است،اما این ابزار از لحاظ ارائه مفاهیم و روابط معنایی میان آنها،تعامل با کاربر،یاری کاربر در ارائه پرسش جستجو به صورت معنایی،یافتن اطلاعات مرتبط با نیاز اطلاعاتی،قابلیت استنتاج،قابل فهم بودن توسط رایانه و...
بنابراین،نیاز است که از قابلیتهای هستیشناسیها در این زمینه استفاده شود و ابزارهای معناشناسی غنیتری مانند هستیشناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی در مقایسه با اصطلاحنامهها ایجاد گردد.
هستیشناسی نیز ازآنرو که به ارائه مفاهیم و روابط میان آنها به روشنی و دقیق براساس منابع موجود در یک حوزه موضوعی میپردازد،به زبان طبیعی نزدیک است و به همین دلیل به عنوان ابزاری شناخته شده است که به بازیابی متون به زبان طبیعی کمک میکند.
در این پژوهش رویکرد تحلیل حوزه مبنای طراحی هستیشناسی قرار گرفت و روش آزمون استفادهپذیری1(صنعتجو،2007)نیز به منظور سنجش میزان کاربردپذیری نمونه اولیه هستیشناسی برای کاربران به کار رفت.
در مجموع مقایسه میانگین پاسخهای آزمودنیها در مورد معیار«جستجو و بازیابی محتوا»در اصطلاحنامه اصفا و هستیشناسی نشان میدهد که از نظر آزمودنیها،کارآمدی هستیشناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی بیشتر از کارآمدی اصطلاحنامه اصفا است و امکانات جستجو و بازیابی مفاهیم،روابط و نمونهها در هستیشناسی بیش از امکانات موجود در اصطلاحنامه اصفا،آزمودنیها را در بازیابی محتوا یاری نموده است.
این نتایج میتواند به عنوان راهنمایی برای طراحان ابزارهای معناشناسی به منظور شناخت نیازهای کاربران حین جستجو و ایجاد امکانات مطلوب به منظور بهبود وضعیت بازیابی مفاهیم مورد استفاده قرار گیرد و با ایجاد تحول در رویکردهای سنتی بازیابی،کاربران را در تعامل بیشتر با این ابزارها و دستیابی به منابع مرتبط با نیاز اطلاعاتی یاری نماید."