چکیده:
از جمله مسائلی که در حقوق کیفری اسلام بحث هایی را موجب شده است، فلسفه و هدف کیفر در شریعت اسلامی است. تحلیل و تفسیر این موضوع، اختلاف دیدگاه میان نص گرایان و مقاصدیون را سبب شده است. بر این اساس، از یک سوی، هدف کیفر در شریعت اسلامی سزادهی و بازدارندگی خاص و عام و تشفی خاطر مجنی علیه بیان شده و از سوی دیگر برخی بر این باورند که در حقوق کیفری اسلام، هدف اساسی از وضع و اجرای کیفر، توجه به تادیب، اصلاح و بازپروری مرتکب است؛ مشقت و رنج ناشی از مجازات هدف غایی نبوده، بلکه به نوع کیفر و اجرای آن مرتبط است
خلاصه ماشینی:
برایناساس،بیان شده است که اجرای یک حد«از چهل شبانهروز بارش باران،پربرکتتر است»(الکلینی،1426،ص 1296)احادیث و روایات وارده، بیانگر توجه جدی رسول اکرم(ص)در اجرای کیفر است؛درواقع حدود،کفارهی گناهی است که ارتکاب یافته است؛بهنحوی که،با اجرای حد بر شخص،وی از لوث گناه آن نجات یافته و با عمل صالح سعی در جبران خطای خود خواهد داشت؛لذا، نباید به هر بهانه یا با هر توجیهی باعث تعطیلی احکام اسلامی شد؛زیرا،خداوند «فرائضی را وضع فرموده که نباید آن را ترک کرد و حدودی را قرار داده است که نباید از آن تجاوز کرد»(عبده،1425،ص 445)اگر غیر اجرای کیفر،هدفی دیگر مدنظر میبوده،شریعت اسلامی به صورت دقیق،قواعدی را در این ارتباط بیان میداشت؛اگر این کیفرها به طور جدی به،کار گرفته شوند،بهترین وسیله برای تحقق نظم در جامعه و اصلاح مرتکب است؛کیفر چون عقوبتی دنیوی برای اعمالی مشخص تعیین شده است.
در مجازاتها نیز،هدف اساسی شریعت اسلامی نه رنج و عذاب،بلکه اصلاح و تأدیب است؛اگر قائل به این باشیم که امر به اجرای کیفر در راستای تحقق یک هدف و مقصد است،درصورتیکه«این مصلحت،در اجرای کیفر نتواند جنبهی عملی به خود بگیرد و درواقع اجرایی نشود،صرف اجرای کیفر بدون فعلیت یافتن مصلحت مورد توجه در وضع آن،خالی از فایده بوده و به مصلحت موردنظر دست نیافتهایم» (القرافی،1428،ص 362)به همین منظور در برخی احادیث بیان شده است،کودکی که به سن تکلیف رسیده و از اقامهی نماز خودداری نماید،پدر میتواند در راستای تأدیب و عادت وی به نماز خواندن،کودک را تنبیه کند،اما با توجه به قاعدهی عام در هدف تأدیبی و اصلاحی باید گفت چون هدف اساسی اصلاح است و نه زجر و صرف ضرب،«در این حالت ضرب بر این هدف مبتنی است که چون وسیلهای در راستای مصلحت تأدیب باشد،بنابراین،اگر تأدیب حاصل نشود،ضرب خفیف و به طریق اولی ضرب شدید نیز ساقط خواهد شد،زیرا،وسایل،با سقوط مقاصد ساقط میشوند» (عبد السلام،بیتا،ص 83).