خلاصه ماشینی:
"8 حکیمان اندیشهساز از مطالب یاد شده این نکته نیز روشن گردید که بر خلاف سخن مقالهء«پندار»که حکمای اسلامی را «اندیشه سوز»نامیده است این حکیمان اندیشهساز و اندیشهپرور بودهاند ما اگر چه به مقتضای اصل«حکمت دوستی»به همهء حکیمان الهی و از آن جمله کانت و هیوم با دیدهء احترام مینگریم ولی جملهء نویسندهء مقالهء پندار را نوعی ناسپاسی(آگاهانه و یا ناآگاهانه)نسبت به حکیمان بزرگی چون صدر المتألهین شیرازی میدانیم و با عارف شیراز همنوا میشویم که: سالها دل طلب جام جم از ما میکرد آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا میکرد گوهری کز صدف کون و مکان بیرون بود طلب از گمشدگان لب دریا میکرد خطای فلسفی کانت گذشته از این نویسندهء،تأثیرپذیری کانت از فیزیکنیوتنی را نشانهء برتری تأملات فلسفی او دانسته است ولی به نظر ما این دلیل بر نارسائی و خطای تأملات فلسفی او است زیرا بحثهای فلسفی از متد ویژهء خود پیروی میکند و با اصل حرکت و جاذبهء عمومی نمیتوان قواعد اصلی فلسفه را اثبات یا ابطال نمود،یادآور میشویم که نویسنده محترم قبض و بسط نیز در اولین مقالهء خود، تأثیرپذیری کانت را از فیزیک نیوتنی به عنوان«خطای فلسفی»او دانستهاند ولی با وجود این بر پیوند تحولی و تکاملی علوم طبیعی و فلسفه اصرار ورزیده و حتی دیگران را به رعایت این اصل تنبیه دادهاند."