چکیده:
محمد رضا شفیعی کدکنی که بیش تر به عنوان پژوهش گر، منتقد و استاد زبان و ادبیات فارسی معروف است، یکی از چهره های مطرح شعر معاصر ایران است. شفیعی از دهه ی50 به جرگه ی شاعران پیوسته و تاکنون با انتشار 12 دفتر شعر ـ که در قالب دو مجموعه ی آیینه ای برای صداها و هزاره ی دوم آهوی کوهی به چاپ رسیده ـ برگی از دفتر قطور شعر معاصر را به خود اختصاص داده است. این پژوهش بر آن است تا اشعار او را از لحاظ موسیقی بیرونی (وزن عروضی)، موسیقی درونی (بدیع لفظی) و موسیقی کناری (ردیف و قافیه) مورد بررسی قرار دهد و نشان دهد که او در راه آهنگین کردن کلام خود از چه شگردهایی سود جسته و در این راه تا چه اندازه توفیق نصیبش شده است. یافته های تحقیق بیان گر این واقعیت است که او هم چنان که از لحاظ تئوری به ارزش موسیقی سخت تاکید می کند، در عمل نیز بدان وفادار مانده است و در اشعارش به نحوی شایسته از اوزان متنوع عروضی، بدیع لفظی و ردیف و قافیه بهره جسته و با دیدی عالمانه و نبوغی شاعرانه، موسیقی اشعار خود را چندان غنا بخشیده که مطبوع طبع هر صاحب ذوقی ساخته است.
M.R. Shafeei is mainly famous for being researcher، critic and literature professor، On of the great contemporary Iranian poem. shafeei has started his works since 1350s and with releasing 12 poems book with the name of two prospects for sing and second millennium Ahuye Kuhi، has elocated himself a sheet of large book of contemporary poem. This survey attempt to look in to his poems with regard to external music، internal one، and what kinds of strategies he used to change his speech to be cadenced and to what extend he has made progress. The findings of research show this fact that he not only emphasize to the value of music، but also، he has been loyal in act. And in his poems he worthy used to، variety rhythm، strange word and rhyme. He has reached his musical poems whit a scientists view and poetically genius، that he had made pleasant each reader.
خلاصه ماشینی:
"این پژوهش برآن است تا اشعار او را از لحاظ موسیقیبیرونی(وزن عروضی)،موسیقی درونی(بدیع لفظی)و موسیقی کناری(ردیف وقافیه)مورد بررسی قرار دهد و نشان دهد که او در راه آهنگین کردن کلام خوداز چه شگردهایی سود جسته و در این راه تا چه اندازه تویق نصیبش شدهاست.
یافتههای تحقیق بیانگر این واقعیت است که او همچنانکه از لحاظتئوری به ارزش موسیقی سخت تأکید میکند در عمل نیز بدان وفادار ماندهاست و در اشعارش به نحوی شایسته از اوزان متنوع عروضی،بدیع لفظی و ردیفو قافیه بهره جسته و با دیدی عالمانه و نوبغی شاعرانه،موسیقی اشعار خود راچندان غنا بخشیده که مطبوع طبع هرصاحب ذوقی ساخته است.
در میان معاصران ما نیز برخی تعاریف از قافیهصورت پذیرفته که به نظر میرسد تعریف حقشناس کاملتر از سایر تعاریف باشد؛آن جا که میگوید:«قافیه همآوایی ناتمامی است که از تکرار یک یا چند صوت باتوالی یکسان در پایان آخرین واژههای نامکرر مصاریع و ابیات شعر و گاه پیش از(1)- emyhr (2)-برای آگاهی از تعاریف قدما در مورد قافیه میتوان به کتاب ارزشمند موسیقی شعر55/ مراجعه کرد.
برخی موارد دیگر این قافیه به شرح زیر است: کهکشانها،نشانها(هزارهی دوم آهوی کوهی460/)گردنش،چمیدنش(همان446/)مهتاب،نیلاب(همان441/)باران،تبداران(همان430/)آسمان،شادمان(همان308/)نظر،گذر(همان301/)سویش،گلویش(همان126/)صحاری،قناری(همان120/)چمنم،خویشتنم(آیینهای برای صداها371/)مینوشی،خاموشی(همان378/)باران،بهاران(همان377/)ساز،پرواز(همان95/)بودن،سرودن(همان304/).
برخی نمونههای دیگر این قافیه در اشعار شفیعی به شرح زیرا است: میخواند،میماند(هزارهی دوم آهوی کوهی471/)شکفته،نگفته(همان473/)مینمود،میگشود(همان373/)باد،اوفتاد(همان373/)دیدی،نرقصیدی(همان362/)چنگ،آهنگ(همان359/)آفاق،اشراق(همان337/)میتازد،میبازد(همان295/)باران،جویباران(آیینهای برای صداها180/)میخواند،میماند(همان218/)بخوانی،دانی(همان241/)دیدار،پدیدار(همان259/)میجویند،میبویند(همان439/)خاری،غاری(همان143/)بالیدم،نالیدم(همان457/).
او برطبق اصول و مبانی زیبایی-شناسی شعر نو هرگاه لازم دیده از قافیه استفاده کرده و هرگاه نیازی بوده ردیف راهم برای تکمیل اشعار خودش به کار برده و با این شیوه،موسیقی کناری اشعارخودش را نیز غنی کرده است."