چکیده:
این پژوهش گامی در جهت بازبینی، نقد و تبیین جایگاه حصرو قصر به عنوان یکی از فصول مهم فن معانی و از ابزارهای بلاغی کارآمد در تحلیل متون است. این مبحث که مربوط به سطوح درونی کلام و لایه های پنهان اندیشه گوینده است، از نخستین کتابهای معانی تا دوره معاصر مورد توجه اهل بلاغت بوده و بخشی مفصل و مجزا را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر این ابزار بلاغی، مورد استفاده متنوع و مکرر شعرا، نویسندگان و عرفای مؤلف قرار گرفته است. براین اساس حصـر و قصـر قابلیت بلاغی مشترکی میان گوینده و مخاطب اوست. گوینده برای تبیین و القای اندیشه های درونی خود و مخاطب، اعم از پژوهشگر یا خواننده عادی، در جهت تحلیل و تفهیم محتوای آثار.
The goal of this study is aimed to review، criticism and to show the place of “bound and omission” as an one of the important principle of rhetorical technic. It is also one of the applicable eloquence method for analyzing texts. This subject refers to deep structures of words and covert layers of the speaker's minds and it is one of the firsts books of rhetorical works which is object of attention by eloquence followers. This technic has also been used by various poets، writers and theosophist for several times since now and it dedicated separate and detailed field to itself. Therefore “omission and bound” are the joint application between speaker and his addressee. The speaker for showing his personal ideas and addressee، including researcher or ordinary reader، for analyzing components of the work.
خلاصه ماشینی:
"برای مثال،تقسیمبندی قصر به اعتبار احوال مخاطب،یا عناوین متعدد ارکان قصر،درستی یا نادرستی آنها،ادات قصر عربی که هیچ کاربردی در فارسی ندارد و مهمتر از همه،غفلت از جایگاه این ابزار بلاغی در تفهیم و دریافت مخاطب و کاربرد آن در تحلیل زوایای زیباشناسانه و پنهان تفکر شاعر و نویسنده،از مواردی است که در مطالعات بلاغی زبان فارسی ضرورت آشکاری به شمار آمده و مخصوصا با توجه به مقتضای حال مخاطب امروز بهطور جدی باید مورد بررسی و تحلیل علمای بلاغت قرار گیرد.
»(کزازی،1374:184)کاربرد معنی لغوی در تعریف یک متن یا مبحث تعلیمی، شیوهای علمی و اصولی است،اما آیا چنین قالبی در جایگاهی که اصطلاحات و مفاهیم ویژۀ علم یا فن خاصی بررسی و تعریف میگردد،شیوهای لازم و اصولی است؟با توجه به کاربرد این شیوه در غالب مباحث بلاغی فارسی،به نظر میرسد دلیل اصلی،همان تأثیرپذیری از فن خطابۀ یونانیان و استفاده از وسایل ترغیب مخاطب4(ارسطو،1371:25)و رونویسی و تکرار بیتأمل بلاغت عربی است.
با صرفنظر از توجیه غیر ضروری آهنی،آیا حقیقة شاعر چنین مقصودی داشته است؟آیا برای خواننده یا شنوندۀ این نوع ابیات و اشعار،امکان شناخت موضع و احوال و اندیشۀ مخاطب شاعر وجود دارد؟و مهمتر آنکه مخاطب فرضی و نامشخص ابو الفرج چنین تصوری داشته؟و اگر داشته،قصد شاعر در قالب قصر افراد ترجیح موردی خاص بر دیگر موارد و اقناع وی بوده است؟این پرسشها بازتابی از سردرگمی خوانندۀ آثار بلاغی و گنگ و نامفهوم ماندن مباحث علم معانی بر اثر عناصر قابل نقد و غیر ضروری آن است."