چکیده:
واژه ی «صلاه» یکی از مهمترین واژه های قرآنی است که در آیات متعددی بکار رفته است. دانشمندان نیز در پژوهشهای خود، درباره ی این واژه، مفاهیم گوناگونی پیشنهاد کرد ه اند. اما چون این پیشنهادات پایه علمی استوار نداشت، انتخاب برابرنهاده های واژه نیز دچار نوعی به هم ریختگی و نابسامانی شده است. درباره ی ریشه ی واژه و ناقص واوی یا یایی بودن آن نیز اختلاف نظر وجود دارد. پژوهش های ریشه شناسی نشان می دهد که « صلاه » وام واژه ای کهن است که شعرای قدیم عرب بکاربرده اند و در دوره پیش از اسلام واژه ای کاملا آشنا بوده است. همچنین ریشه «صلو» در سنگ نبشته های عربستان جنوبی با مفهوم دعا و نماز بکارفته است. در این مقاله با تکیه بر این پژوهشها و نیز با بررسی تطور تاریخی-معنایی واژه، برابرنهاده های آن در 3 بخش پیشنهاد شده است: الف- نماز(نیایش آیینی مسلمانان) ب- دعا (نیایش فردی) ج- نیایش(به معنای مطلق آن).
خلاصه ماشینی:
آیه زیر نمونه ای برای این گروه است : و أقیموا الصلاة و آتوا الزکاة و ارکعوا مع الراکعین (بقره /٤٣)؛ ٢-آیاتی که در آن ریشه -واژة «صلو» در قالب های مختلف صرفی و با مفهوم نیایش فردی به کار رفته است .
«صلاة » در قاموس های عربی خلیل به دو مفهوم مهم این ریشه اشاره می کند که در غالب قاموس ها با عبارات و شواهد متفاوتی از آن ها یاد شده است : ١-نقطه میانی پشت چهارپا و انسان ؛ ١-١- خلیل پس از ذکر معنای بالا می گوید: مصلی اسبی است که در مسابقه به دنبال اسب اول می آید و به این اسب دوم مصلی می گویند چرا که سر او دنباله رو صلای اسب جلوتر است (خلیل بن احمد، همان جا)؛ ١-٢- ابن درید نیز در تعریف واژة «مصلی » چنین می افزاید: از آن پس به دلیل کاربرد فراوان این لفظ در کلام ، دومین هر چیز را مصلی نامیدند (ابن درید، همان جا)؛ ١-٣- وقتی بچه ماده شتر در آستانۀ تولد در صلای (لگن ) او قرار می گیرد، گویند: «أصلت الناقه » (ازهری ، ٢٢١/٤)؛ ١-٤- «صلا» نخستین نقطه اتصال دو استخوان ران است (ابن منظور، ٤٦٤/١٤)؛ ٢- دعا؛ ٢-١- صلاه مردم بر میت یعنی دعای ایشان برای او (خلیل ، همان جا)؛ ٢-٢- در صدر اسلام اگر شخصی را نزد مأمور زکات می بردند به او می گفتند: صل علیه ، یعنی برایش دعا کن (ابن درید، همان جا).