چکیده:
خاطرات مکتوب، حجم قابل توجهی از ادبیات دفاع مقدس را به خود اختصاص داده اند. در این خاطره نوشته ها، طنز و شوخ طبعی به عنوان یک بیان موثر ادبی، حضوری قابل توجه دارد. طنز، در این خاطره نوشته ها معمولا به هدف ایجاد و افزایش روحیه و طرح انتقادات عمدتا شیرین از مضامین مختلف به کار رفته است. این مضامین، عموما برآمده از نیازهای اولیه زندگی در جبهه و رابطه رزمندگان با خانواده، همرزمان و دشمن است. در این پژوهش، خاطرات طنز آمیز دفاع مقدس بر همین اساس دسته بندی و بر اساس شگردهای طنزآفرینی به کار رفته در آنها بررسی شده اند.
خلاصه ماشینی:
"»(دهقان،1386:138) 2-3-خاطرات جنگ و دفاع مقدس از آنجا که ادبیات دفاع مقدس،با خاطرات مکتوب و نوشتههای حاضران درجنگ و شاهدان این واقعۀ مهم آغاز شده و شکل گرفته،اینگونۀ ادبی در درجو ثبت وقایع بسیار مؤثر بوده است.
این موضوع وقتی جدیتر جلوه میکند کهبدانیم در ادامه نیز خاطره و خاطرهنویسی مربوط به دفاع مقدس،عملا بیشترینسهم را در بین قالبها و گونههای ادبی این حوزه به خود اختصاص داده و درسالهای پس از جنگ نیز ادامه یافته است.
»(شعبانپور،1383،359) شاید در نگاه اول،جمع بین جنگ و طنز و شوخطبعی،قدری نامتجانس وغریب به نظر آید اما وقتی بپذیریم فرهنگ خاصی در زندگی حاضران در جنگدر طول هشت سال به وجود آمده و شکل گرفته است،نمونههای جالبی از جلوۀاین فرهنگ را نیز شاهد خواهیم بود.
اما بعدا دانستم که باد،در لولۀ آفتابه ایجاد زوزه کرده بود!»(همان:27) «از این مهمتر،سال 63 که همراه چند تن از برادران به مکۀ معظمه مشرفشده بودیم،با به صدا درآوردن سوت خمپاره،یکی از برادران نقش بر زمینشد!»(همان:34) در این موقعیتها با روشن شدن واقعیت،علاوهبر این که نبود خطر واقعی،خیال را آسوده میکند و ایجاد سبکی و راحتی خیال مینماید،اتفاق دیگری نیزمیافتد که همانا تصوری است که در یک لحظه،نقش بر آب میشود و تصوربرآمده از واقعیت،جای خود را به واقعیتی دیگر میدهد.
»(توفیق اجباری،1379:49) ایجاد موقعیت طنزآمیز با موضوع ترس در شرایط جنگ،امری دور از ذهننیست؛بهخصوص وقتی توجه داشته باشیم که طرف مقابل نیز دچار دلهره است وچه بسا این دلهره در نیروهای مهاجم که بخش مهمی از نیروهای انگیزاننده،همچون ایمان و دفاع در نبرد را ندارند،بیشتر هم هست."