چکیده:
وجود فرقهها و مکاتب مختلف در نیشابور در عهد سلجوقیان باعث رونق مناظرات اعتقادی و منازعات مذهبی زیادی شده بود. در خراسان، طیف وسیعی از بحثها، همانند سؤالاتی دربارهی آزادی عمل مشروع، تبیین عبادت زاهدانه و این که آیا سود مادی در تضاد، با تقوای راستین است یا نه، در جریان بود. در نیشابور، شافعیان، حنفیان، کرامیان و دیگر فرقهها، در مورد مسائل مذکور با یکدیگر توافق نظر نداشتند و رقابتی خصمانه برای کسب قدرت سیاسی و اجتماعی بین آنان وجود داشت. این چالشها و برخوردها به جای این که زمینهی توسعهی عقلانیت و معنویت را در جامعه فراهم کند، آن را به سوی انحطاط کشاند. این مقاله در جستجوی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که دلیل اصلی و واقعی منازعات و کشمکش بین فرقههای مختلف نیشابور در عهد سلجوقیان چه بود؟ از نظر نگارندگان این مقاله، مذهب حنفی، مذهب مورد پذیرش حکومت و بیشتر مناصب بالای حکومتی، باعث تعارضات عمیقی در میان عموم مردم شده بود؛ همین عامل باعث زد و خوردهای اجتماعی در میان تودهی مردم شد.تاکنون تحقیقی جامع در این زمینه صورت نگرفته است. بنابراین پژوهش در این زمینه ضروری به نظر میرسد.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله در جستجوی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که دلیل اصلی و واقعی منازعات و کشمکش بین فرقههای مختلف نیشابور در عهد سلجوقیان چه بود؟ از نظر نگارندگان این مقاله، مذهب حنفی، مذهب مورد پذیرش حکومت و بیشتر مناصب بالای حکومتی، باعث تعارضات عمیقی در میان عموم مردم شده بود؛ همین عامل باعث زد و خوردهای اجتماعی در میان تودهی مردم شد.
مقدمه نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون بوده که از زمان طاهریان به عنوان پایتخت انتخاب شد و این امر در دوران حکومتهای بعدی که بر خراسان تسلط داشتند، تدوام پیدا کرد.
منازعات دستگاه سلجوقیان با شیعیان نیشابور در این دوره اختلافهای کلامی میان شیعه و سنی آشکار شد، و چندین مرتبه میان آنها جنگهایی سخت در بغداد و شهرهای دیگر برپا گردید و تعدادی کشته شدند.
منازعات اشاعره و معتزله با دیگر فرقهها در نیشابور عهد سلجوقی یکی از مهمترین نمایندههای کلامی اهل سنت در قلمرو سلجوقیان، جریان کلامی اشعری بود.
حکومت نیشابور در دورهی سلجوقیان نه تنها شاهد برقراری مذهب اهل سنت پس از یک دوره تفوق و برتری شیعه بود؛ بلکه شاهد تثبیت موقعیت دوباره خلافت به مثابه پیشوای جامعه اسلامی و وارد کردن سلطنت به عنوان عنصر ضروری در آرمان اسلامی نیز بود.
در دورهی سلجوقیان در نیشابور، مذهب مورد پذیرش حکومت و بیشتر مناصب بالای حکومتی حنفی بود که این عامل باعث زد و خوردهای اجتماعی در میان عموم مردم شده بود که معتقد به فرق و مکاتب دیگر بودند."