چکیده:
از بدو تدوین معاهدات حقوق بشری درچارچوب ملل متحد، گزارش های ادواری بـه عنـوان یکی از متداول ترین ابزارهای نظارتی نهادهای حقوق بشر مطرح بوده است . ایـن امـر تـا حـد زیادی ناشی از این طرز تفکر در میان دولتها بوده است که گزارش دهی را یک ابـزار نظـارتی موثر تلقی نمیکرده اند. به عبارت دیگر دولتها براین باور بوده اند که ارائه گزارش ادواری، بـر خلاف مکانیسم شکایات فردی، مشکل چندانی برای آنهـا ایجـاد نکـرده و خدشـه جـدی بـه حاکمیت آنها وارد نمیآورد. در طول زمان نهادهای نظارتی تـلاش نمـوده انـد کـه بـه طـرق مختلف کارایی و تاثیر نظام گزارش دهی را افزایش دهندو کمیته حقوق بشر نیز به عنوان یکی از مهمترین نهادهای حقوق بشری ملل متحد از این قاعده مستثنی نبـوده اسـت . هـدف مقالـه حاضر بررسی اقدامات انجام گرفته در چارچوب کمیته حقوق بشر جهـت تقویـت و افـزایش کارایی نظام گزارش دهی دولتها به این نهاد با توجه به تحولات سالهای اخیر بویژه سـال ٢٠١٠ میباشد.
خلاصه ماشینی:
اگر فرض کنيم دولتي به هفت معاهده از معاهـدات حقـوق بشري ملل متحد پيوسته باشد؛ در يک دورة زماني ده ساله دولت مزبـور موظـف بـه ارائـه ٢٢ گزارش دوره اي به نهادهاي مختلف ميباشد؛ يعني به طورمتوسط هر ٥/٤٥ مـاه يـک گـزارش State Party Reporting Obligations under the International Human Rights Treaties, available ) at www.
بدين ترتيب هر گونه تغيير در نظام سياسي و حقوقي کـه اجـراي حقوق حمايت شده در ميثاق را تحت تأثير قرار دهد، هـر گونـه اقـدامات سياسـي، قـضايي و اداري جديد که در جهت حمايت بيشتر و ارتقاء حقوق مندرج در ميثاق صورت گرفته اسـت ، هر گونه برنامه ريزي يا بودجه هاي تخصيصي جديد در حوزه هاي مرتبط بـا ميثـاق ، هـر گونـه واقعۀ يا حادثه اي که در کشور عضو رخ داده و مرتبط با حقوق حمايت شده در ميثاق مي باشد، و نهايتا اقداماتي که به منظور عملي کردن توصيه هاي کميته در «ملاحظات نهايي » قبلـي انجـام گرفته است ، بايد در بخش اول گزارش آورده شود.
). در تدوين اين سوالات کميته موارد زير را مورد توجه و مراجعه قرار مـيدهـد: گـزارش قبلـي دولت عضو به کميته ، سند مرکزي مشترک، قانون اساسي دولت عضو، «ملاحظات نهايي » قبلـي کميته ، صورت جلسۀ مربوط به بررسي گزارش قبلي، «ديدگاههاي نهايي » کميته در رسيدگي به شکايات فردي، گزارشهايي که در چارچوب آئـين هـاي خـاص (Special Procedures) شـوراي حقوق بشر (مانند گزارشگران ويژه ) تدوين و ارائه شده اند؛اسـناد مربـوط بـه «بررسـي دوره اي جهاني » که بوسيله شوراي حقوق بشر صورت ميگيرد؛ اسناد سـازمانهاي منطقـه اي، اطلاعـات موجود در دفتر کميسر عالي ملل متحد براي حقوق بشر، گزارشهاي نهادهاي ملي حقـوق بـشر ((NHRIS)National Human Rights Institutions )و همچنين گزارشـهاي سـازمانهاي غيردولتـي .