چکیده:
بیشتر روایات سبب نزول اخبار آحادند که از طریق اهل سنت وارد شده اند. طرز نگرش شخص به مقوله روایت، به طور عام و به خبر واحد، به طور خاص، در چگونگی تعامل او با روایات و اخبار سبب نزول مدخلیت تام دارد. فقیه اخباری گرچه به نقل روایات سبب نزول مبادرت شایسته می ورزد، اما به بهره گیری از مضمون آنها چندان علاقه ای نشان نمی دهد. در مقابل، فقیه اصولی برخوردی متفاوت با این روایات دارد؛ آن گروه از اصولیانی که خبر واحد را منشا عمل ندانسته اند، کمتر به نقل روایات سبب نزول پرداخته اند و آنان که به خبر واحد عمل کرده اند، به نقل این نوع روایات بیشتر مبادرت ورزیده اند و بهره برداری های متنوعی از این روایات در آثارشان مشاهده می گردد. مقدس اردبیلی، فقیه اصولی، از گروه اخیر است. او مانند سلف خود، شیخ طوسی به خبر واحد بها داده است و به استناد روایات سبب نزول به تایید یا رد استنباط های فقهی، رفع ابهام از چهره برخی آیات و حتی به برداشت های اصولی از مضامین روایات مزبور مبادرت کرده و در هنگام ضرورت، به نقد این روایات نیز پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
ج. شأن نزولهایی که به صورت روایت نقل شده و دارای سند صحیح و معتبر است؛ این گونه روایات در تبیین شأن و یا سبب نزول آیه حجیت دارد، ولی همان گونه که روایات تطبیقی شمول و گستره معنای آیه را محدود نمیکند، روایات شأن نزول نیز بیانگر مورد و مصداقی برای مفهوم کلی آیه است و هیچ گاه مخصص یا مقید آن نیست.
بعد از ذکر آیه «إن الذین یکتمون ما أنزلنا من البینات والهدی من بعد ما بیناه للناس فی الکتاب أولئک یلعنهم الله ویلعنهم اللاعنون»، 3 و یادکرد گفتار زمخشری و بیضاوی در باره مقصود از «الذین» _ که آن را مخصوص احبار یهود میدانند _ از گفتار طبرسی _ که مراد را یهود و نصارای تکذیب کننده پیامبر اکرم( دانسته _ پیروی کرده، میگوید: بر فرض که یهود مورد نزول بودهاند، این امر به آنان منحصر نیست؛ زیرا عمومیت لفظ معتبر است و نه خصوص سبب ...
1 محقق اردبیلی به نظر فاضل قوشچی در باره عمومیت حکم اعتراض کرده و ملاکهایی را برای انصراف آیه از عموم ظاهری ارائه میدهد که بعد از وجود ادات حصر در آیه و انحصار اوصاف در امیر مؤمنان ( و اتفاق مفسران بر این که آیه در شأن ایشان است _ که همه بر اختصاص حکم به آن حضرت دلالت دارد _ معنا ندارد که«و هم راکعون» را عطف گرفته یا آن را به معنای خاضعون بدانیم.