چکیده:
جابر بن یزید جعفی (حدود ۵۰ - ۱۲۸ق) از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق علیهما السلام و از دانشمندان بزرگ شیعه امامیه در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم هجری است. با وجود اعتقاد راسخ او به مکتب اهل بیت علیهم السلام ، توجه وی به بطون آیات و احادیث - که در برخی از روایات و اقوال منقول از او نیز بدان تصریح گردیده - سبب شده که غالیان وی را از پیشکسوتان خویش شمرده، از او به عنوان کسی که از اسرار، علوم الهی و مقامات معنوی و فوق انسانی امامان علیهم السلام آگاه بود، یاد کنند. سوء استفاده غالیان از نام و شخصیت وی باعث شده که برخی جابر جعفی را شبه غالی بدانند و یا او را از غالیان نیمه افراطی به شمار آورند و عده ای نیز به صراحت او را غالی معرفی کنند؛ حال آن که او از اتهام غلو مبراست. اخبار منتسب به جابر جعفی در آثار غلات به خصوص نصیریه نمونه هایی گویا از سوء استفاده غالیان از شخصیت او است که می توان آن را اصلی ترین عامل اشتهار وی به عنوان یک غالی نزد بدنه اصلی شیعه قلمداد نمود.
خلاصه ماشینی:
جابر جعفی، شیعه امامیه، غلو، غالیان، نصیریه، رجال شناسان درآمد ابو محمد جابر بن یزید جعفی کوفی (م 128ق) 3 از اصحاب نامدار امام باقر و امام صادق( استادیار دانشگاه شهید بهشتی.
در روایتی منقول از وی تصریح به جوان بودنش در نخستین دیدار با امام باقر(، در زمان امامت ایشان (94 _ 114ق) شده است؛ 2 اما این گزارش با روایت کردن وی از صحابهای چون جابر بن عبدالله انصاری (م 79ق) و اکابر تابعان سازگار نیست؛ از این رو، احتمالا ولادت او در حدود سال 50 بوده است.
6 روایات جابر به روشنی نشان میدهد که وی شیعه امامی بوده و نه تنها علاقه فراوانی به اهل بیت( داشته، 7 بلکه از خلفای پیش از امام علی( و بنی امیه نیز تبری جسته است.
2 وجود این روایات سبب شده که برخی چون سید حسین محمد جفری، جابر جعفی را شبه غالی بدانند 3 و یا مانند راجکوفسکی، 4 او را از غالیان نیمه افراطی به شمار آورند 5 و عدهای نیز به صراحت او را غالی معرفی کنند.
_ الغیبة، ابو جعفر محمد بن حسن طوسی، به کوشش: عباد الله طهرانی و علی احمد ناصح، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، اول، 1411ق.
_ تاریخ الاسلام، شمس الدین ابو عبد الله محمد بن احمد ذهبی، به کوشش: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، اول، 1407ق.
_ میزان الاعتدال، شمس الدین ابو عبد الله محمد بن احمد ذهبی، به کوشش: علی محمد بجاوی، بیروت: دار المعرفة، اول، 1382ش.