چکیده:
رزم افزارهای ایرانی دارای قدمتی دیرینه و مزین کننده موزه های ایران و جهان هستند. محور اصلی این پژوهش بررسی رزم افزارهای ایران در دوران اسلامی با استناد به داده های گنجینه اسلامی موزه ملی ایران است. عمده مطالب نیز در سه محور تجهیزات نظامی، تشکیلات نظامی و فلزکاری ایران گنجانده شده است. سوالات پژوهش مبتنی بر آن است که رزم افزارهای ایران در دوران اسلامی چه روندی داشته است و ارتباط آثار هنری گنجینه اسلامی موزه ملی با رزم افزارها چگونه قابل تبیین است؟ فرضیه موجود بیانگر تحولات تکنولوژیکی و ساختاری ادوات و ابزارهای رزم در دوران اسلامی است. آثار هنری گنجینه اسلامی موزه ملی، شواهد مادی و مدارک مستند و سند پژوهانه ای از طرح و شکل ابزارهای رزم در گونه های متعدد در ادوار مختلف ایران در دوران اسلامی هستند. پس از تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و همراه با بازدید میدانی، نتیجه نشان می دهد رزم افزارها گنجینه اسلامی نمایانگر دو مرحله متفاوت، قبل و بعد از دوره صفویه در تاریخ رزم افزارهاست. تشکیلات نظامی را می توان از نسخه های خطی مرتبط و متون اسلامی باقی مانده استنتاج کرد اما آثار هنری نمی تواند بازگوکننده این تشکیلات باشد.
خلاصه ماشینی:
برای اینکه بحث محوری پژوهش از تمرکز و غنای بیشتری بهرهمند گردد، پاسخگویی به سؤالات و فرضیات مطرحشده زیر، اساس پژوهش واقع شده است: سؤال اول: رزمافزارهای ایران در دوران اسلامی چه روندی داشته است؟ سؤال دوم: ارتباط آثار هنری گنجینه اسلامی موزه ملی ایران با رزمافزارها چگونه قابل تبیین است؟ این پژوهش دارای دو فرضیه است: فرضیه اول: مطالعه تاریخ رزمافزارهای ایران بیانگر تحولات تکنولوژیکی و ساختاری ادوات و ابزارهای رزم ایران در دوران اسلامی است.
ابزار و ادوات رزم این دوره را نهتنها از آثار منقول نظیر شمشیرهای آهنی ـ کشفشده از مشکینشهر و رشی گیلان و موجود در موزه ملی ایران ـ بلکه از نقش برجستههای این در این مبحث تلاش شده است تا پیشینه رزمافزارهای قبل از اسلام نیز مستند به دادههای موزه ملی ایران باشد.
4 برای مطالعه رزمافزارهای ایران در دوره غزنوی و حتی دورههای بعد از آن بهترین منبع که به ذکر ادوات رزم پرداخته، شاهنامه فردوسی است؛ چراکه تمام ادوات و ابزار رزمی که در آن دوره رایج بوده، در این نسخه خطی به بهترین وجه به رشته تحریر درآمده است.
1 بهعنوان نمونه میتوان به شمشیر فولادی طلاکوبی اشاره داشت که با شماره موزه 21671 در موزه ملی ایران نگهداری میشود (تصویر 3) و در درون یک ترنج «بنده شاه ولایت عباس» و در قسمتی دیگر «عمل اسدالله» طلاکوبی شده است.
از دیگر نسخههای مصور مزین به ابزار و ادوات جنگی موزه ملی ایران، شاهنامه قاسمی میباشد که با شماره موزه 4362 در گنجینه اسلامی نگهداری میشود.