چکیده:
دین زرتشتی، آیین زروانی و آیین مهر چنان با باورهای نجومی عجین شدهاند که بدون درک صحیح این باورها، شناخت درست این ادیان و مکاتب تقریبا امکانپذیر نخواهد بود. از جمله باورهای دینی-نجومی که در این ادیان اهمیت بسیار دارد، بحث هزارهاندیشی و دورههای کیهانی است. اخوان الصفا نیز که انجمنی سری و عرفانی در قرن سوم و چهارم ﻫ..ق در بصره و بغداد بودند، رسائلی را تدوین نمودند که آکنده از باورها و آرای دینی- نجومی است. نظریة ادوار نبوت از جمله مباحثی است که اخوان بر حسب آن به تبیین دورههای کیهانی و البته تاریخ قدسی پرداختهاند. مشاهدة برخی قرابتها در آرای این دو، ما را بر آن داشت تا پس از بررسی رویکردهای دینی و نجومی در هزارهاندیشی ایرانی (به صورت خاص در دین زردشتی و آیین زروانی) و نظریة ادوار نبوت، به مقایسه و بررسی خط و ربطهای آنها بپردازیم. در این پژوهش با تکیه بر منابع معتبر علمی و تاریخی کوشش بر آن است که ریشههای مشترک این باورها شناسایی و تحلیل شود. از مهمترین دستاوردهای این پژوهش، میتوان به ارائة طرح جدیدی از تطبیق مراتب وجودی ادیان ایران باستان و نفوس فلکی اشاره نمود. در این تحقیق با بررسی کهن الگوهای زمان بیکران و مکان ازلی در ساحت عدم تعین مادی و مینوی، و ساحت مینوی، میان ایزدان و امشاسپندان در ادیان ایران باستان، و عقل کل و نفس کل و نفوس فلکی در قاموس اخوان الصفا تطبیق برقرار شد.
خلاصه ماشینی:
"3 اعتقاد به وجود خدایی واحد و یگانه از اصول بنیادین در باورهای زرتشتیان است و مشهورترین نام خداوند که بارها در اوستا و بهویژه در گاهان به چشم میخورد، نام اهورهمزدا است، که به صورتهای مزدا اهوره 4 و مزدا اشه 5 نیز آمده و معرف والاترین ایزد در آیین مزدیسنا میباشد.
، زرتشت و جهان غرب، ترجمۀ مسعود رجب نیا، تهران، 1350ش، صص 41-42؛ نیز:Gnoli, Gherado, "Ahura", The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (ed.
در یسنه 28 بند اول زرتشت میگوید: «تو ای مزدا اهوره مرا از خرد خویش تعلیم ده و از زبان خویش آگاه ساز که روز واپسین چگونه خواهد بود؟» در سایر بخشهای اوستا برعکس گاهان، هرجا که این دو واژه با هم آمده، اهورا مقدم بر مزدا است.
کرین بروک، فیلیپ، «اخلاق و جامعه در فلسفة زرتشتی»، ترجمة سید سعید رضا منتظری، جستاری در فلسفة زرتشتی (مجموعه مقالات)، قم، 1388ش، صص 98-101؛ شارپ، رلف نارمن، فرمانهای شاهنشاهان هخامنشی، تهران، 1388ش، صص 21ـ142؛ نیز:Dijkstra, Henk, History of the Ancient and Medieval World (The Early Middle Ages in Western Asia and Europe), New York, 2009, vol.
، میراث باستانی ایران، ترجمۀ مسعود رجب نیا، تهران، 1377ش، ص320؛ صفی زاده، فاروق، «صد و یک نام اهورامزدا»، چیستا، شماره 154؛ نیز:Darrow, William, "Zoroastrianism", Encyclopedia of Religious Practices, U."