چکیده:
از ﺟﻤﻠﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺪاﻧﺎن دوره اﺳﻼﻣﻲ از ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت اﻳﺮاﻧﻴﺎن وام ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ، »روﺳﺘﺎک« اﺳﺖ ﻛﻪآن را ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎی رﺳﺘﺎق و روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮده اﻧﺪ. ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎی ﻇﺎﻫﺮی و رﻳﺸﻪ ﻟﻐﻮی ﻣﺸﺘﺮکاﻳﻦ دو ﺗﺼﻮر ﺷﺪه ﻛﻪ روﺳﺘﺎ و رﺳﺘﺎق در ﻣﺘﻮن دوره اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺪرتاﻳﻦ دو واژه ﻣﻌﻨﺎ و دﻻﻟﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎن داﺷﺘﻪ؛ اﻣﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ، روﺳﺘﺎ و رﺳﺘﺎق دو واﺣﺪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ازﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ؛ روﺳﺘﺎ ﻣﺘﺮادف ده و ﻗﺮﻳﻪ و رﺳﺘﺎق واﺣﺪی ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺷﻬﺮ و در ﺣﻜﻢ ﺑﺨﺶ ﻳﺎ دﻫﺴﺘﺎن اﻣﺮوزی ﺑﻮده اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
" 87/ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 اﻳﺮان، ﻛﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎی اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ1، ارﻣﻨﻴﻪ2، ﺟﺰﻳﺮه3 و ﺣﺘﻲ در ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم4 و اﻧﺪﻟﺲ5 ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ.
ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ و 563 ﻗﺮﻳﻪ ﺑﺮای 71رﺳﺘﺎق اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ 08/ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻳﻚ رﺳﺘﺎق ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ ده و ﺿﻴﻌﻪ ﺑﻮد2 ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از دﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﻛﺰ ﻳﺎ ﻗﺼﺒﻪ آن رﺳﺘﺎق اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﺪ؛ ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻗﺼﺒﻪﻫﺎ را در اﻗﻠﻴﻢ ﻣﻐﺮب ﺑﺮﺷﻤﺮده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ او رﺻﻔﻪ در اﻓﺮﻳﻘﻴﻪ رﺳﺘﺎﻗﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻗﺮﻳﻪ ﺑﻨﻮﻧﺶ3 و ﻗﻴﺸﻪ رﺳﺘﺎﻗﻲ ﺑﻮد 4 ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻗﺮﻳﻪ ﻃﺮﻧﺎﺳﻪ.
ﺑﺮرﺳﻲ واژهﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ روﺳﺘﺎ و رﺳﺘﺎق در دوره اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎ ﺳﺪه ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮی /18 در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد- ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ رﺳﺘﺎق أردﺳﺘﺎن در ﻛﻮره اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺎم ﺧﻮد را از ﻳﻜﻲ از ﺿﻴﻌﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم أردﺳﺘﺎن ﻛﻪ در زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺷﻜﻮه ﺷﻬﺮه ﺑﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
28/ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻳﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ،1 اﻣﺎ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ، رﺳﺎﺗﻴﻖ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺮرﺳﻲ واژهﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ روﺳﺘﺎ و رﺳﺘﺎق در دوره اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎ ﺳﺪه ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮی /58 ﺑﻠﻌﻤﻲ، اﺑﻮ ﻋﻠﻲ، ﺗﺎرﻳﺨﻨﺎﻣﻪ ﻃﺒﺮی، ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤﺪ روﺷﻦ، ﺗﻬﺮان، ﺳﺮوش و اﻟﺒﺮز، 8731."