خلاصة:
رنج، از سویی مسئله ای وجودی است که هر انسانی را به تامل درباره چرایی می کشاند و از سوی دیگر، مسئله ای کلامی ـ فلسفی است که عدل الهی و یا حتی وجود خدا را به چالش می کشد. بدین جهت متفکران دینی به موضوع چیستی رنج، انواع رنج، علل آن و آثار و نتایج آن پرداخته اند. در این تحقیق نشان خواهیم داد که مولانا، در باب رنج ها به نوعی نعل واژگونه معتقد است؛ در پس قهرهای ظاهری، لطف حقیقی می بیند و پشت لطف های ظاهری، رنج های حقیقی را بازمی شناسد. او، رنج حقیقی بنیادی را همان فراق از معشوق ازلی می داند که غفلت از این رنج، به رنج های دیگری خواهد انجامید که از آن¬ها با عنوان رنج های حقیقی ثانوی یاد کرده ایم. دیگر سختی های زندگی را که مصداق همان لطف های رنج نما هستند، رنج های مجازی می نامیم و نتایج مرتب بر هر کدام از این رنج ها را از نگاه مولانا بررسی خواهیم کرد. در پایان خواهیم دید که مولانا، بهترین واکنش انسان به درد و رنج های زندگی را نگاه ایمانی دانسته که به یاری آن و بصیرتی که به مومنان می بخشد، می توان رنج ها را معنادار و در نتیجه قابل تحمل کرد. به نظر مولانا، تنها از طریق آگاهی از رنج حقیقی است که می توان راه ایمان را پیمود. در این مسیر، رنج های دنیوی حذف یا انکار نمی شوند؛ بلکه معنادار می شوند و تحمل آن ها بر مومن عاشق امکان پذیر و چه بسا حلاوت آمیز می گردد. از نظر مولانا، ایمان عاشقانه بهترین پاسخ به رنج های زندگی است
ملخص الجهاز:
"در «قرآن کریم»، از رنج با اصطلاحات «کبد» و «عسر» یاد شده؛ و به داستان رنجهای ایوب پیامبر(ع) نیز اشاراتی رفته است، که البته در احادیث امامان شیعه و نیز تفاسیر مفسران، این موضوع با تفصیل بیشتری بیان شده، که شباهت بسیار زیادی دارد با آنچه در «عهد عتیق» آمده است (نک: محمدی ریشهری، 1377، ج12، صص 5920-5927؛ هاشمینژاد، 1386).
رنج مجازی (لطف رنجنما): آنچه در عرف عام معمولا به رنج شناخته میشود، از نگاه مولانا حقیقتا رنج نیست و در حقیقت، لطفی است در لباس رنج پنهان شده؛ چرا که به رفع آن رنج حقیقی ـ یعنی جدایی از خداوند ـ یاری میرساند؛ به این نحو که یا ما را از غفلت رهانده و نسبت به آن رنج حقیقی آگاه میکند؛ و یا روح را جلا داده، موجب تهذیب و قربت یافتن به آن معشوق یگانه میشود.
علل رنجهای ثانوی: خاستگاه این رنجها ـ که میتوان با عنوان «رنجهای اخلاقی» نیز از آنها یاد کرد ـ خود انسان است.
آثار و نتایج رنجهای حقیقی ثانوی: دیدیم که غفلت از رنج بنیادین موجب خودپرستی و مستی از هستی میگردد و این نیز موجب تعلق خاطر و خلط داشتهها و بودهها و سپس آزمندی و حرص و آرزواندیشی میشود.
5، 3988-3990) توصیهها در برابر رنجهای مجازی: در مقابل این رنجها که لطفهای پنهان الهی هستند، باید توکل به عنایت الهی داشت؛ با تغییر نگاه و توجه به باطن و آثار مثبتشان، آنرا مطلوب ببینیم؛ بر بلایا و مصیبتها باید صبر کرد؛ با توسل به درمان عشق و ایمان، تحمل این رنجها بسیار آسان میشود و چه بسا گوارا شوند و موجب یک شادمانی حقیقی در مؤمن گردند."