خلاصة:
چکیده «زوج» و «زوجیت» از مفاهیم مهم قرآنیاند که فهم دقیق و صحیح آنها در جهانبینی و نوع نگرش انسان به هستی و درک جایگاه خویش در طرح هوشمندانة خلقت بسیار مؤثر است. شناخت عوامل تأثیرگذار در نظام آفرینش، درک فلسفة ازدواج، داشتن دیدگاهی جنسیتی یا غیرجنسیتی دربارة آغاز خلقت (آدم و زوجش) و سنجش میزان ضرورت وجود عنصر جنسیت در سرای واپسین (بهشتیان ودوزخیان) به چگونگی فهم این مفهوم بستگی تام دارد. واژة «زوج» به معنای جفت در مقابل طاق و تک، در وضع اولیهاش، به معنای قرین، همراه و همنشین است. در تعریف لغوی به دو موجودی که در کنار یکدیگر قرار گیرند و بر اساس برنامهای معین، هدفی مخصوص داشته باشند، زوج گفته میشود. به این معنا «زوجیت» نوعی رابطه میان دو چیز است، به گونهای که وجود یکی بدون دیگری موجب اختالل در کارکرد اصلی و مورد انتظار است. بررسی موارد کاربرد «زوج» در قرآن، حاکی از این است که این واژه تنها با وجود قرینة لفظی یا مقامی میتواند بر جنسیت مذکر یا مؤنث داللت کند. این مقاله برآن است که ضمن استقصای وجوه و مصداقهای زوج از قرآن، روابط میان واژههای «زوج»، «إمرأة» و «بعل » را واکاود و سپس مشخصههای «زوجیت » را از منظر قرآن استخراج کند. در پایان، ضرورت وجود عنصر جنسیت در بهشت نخست و نیز در بهشت آخرت کاوش شده است.
ملخص الجهاز:
" دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 19 همین وجه در این آیه نیز میتواند ملحوظ شود: «سبحان الذی خلق الأزواج کلها مما تنبت الأرض و من أنفسهم و مما ال یعلمون»: (پاک و منزه است آن ذات اقدسی که [خود واحد است و احد ولی] مخلوقات را زوج آفرید: چه گیاهان که از زمین میرویند و چه آدمیان و چه آن موجوداتی که نزد انسانها ناشناختهاند) (یس: 19).
در چهار آیة قرآن (أنعام: 23؛ نساء: 2؛ أعراف: 322؛ زمر: 1 ) از گوهر اولیة خلقت سخن رفته است و نقطة آغاز آفرینش انسان «نفس واحده» معرفی شده است؛ «و هو الذی أنشأکم من نفس واحدة فمستقر و مستودع قد فصلنا الآیات لقوم یفقهون» (او خدایی است که شما را از تنی واحد (با دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 92 چهرههای مختلف) به وجود آورد.
نویسنده معتقد است هیچ یک از دو بیان فوق مقبول نیست؛ زیرا اساسا مذکر یا مؤنث مجازی به الفاظی اطالق میشود که جنسیت حقیقی ندارند، ولی در کالم عرب و در نحوة انتساب 12/ بازخوانی مفاهیم «زوج» و «زوجیت» در قرآن کریم افعال و ضمیرها، با آنها معاملة مؤنث یا مذکر شده است؛ مثال «شمس» حقیقتا جنسیت مؤنث، زایش و تولید مثل ندارد، اما به این دلیل که در کالم عرب با آن معاملة مؤنث شده است، مؤنث مجازی شمرده میشود."