خلاصة:
چکیده در منابع روایی اهل سنت، فضایلی بیشمار دربارۀ اهلبیت عصمت و طهارت (ص) نقل شده و رجالیان و حدیثپژوهان این مکتب، دیدگاههایی متفاوت دربارۀ ایننوع احادیث داشتهاند. حاکم نیشابوری (م. 422ق.) در بخشی از کتاب خود بهنام مستدرک، برخی فضایل اهلبیت (ع) را ذکر کرده است؛ درمقابل، ذهبی (م. 228ق.) در کتاب تلخیصالمستدرک، روایتهای نقلشده از حاکم را نقد کرده و درنهایت، دستهای از آنها را تضعیف و ابطال کرده است. پرسش بنیادین این پژوهش، آن است که آیا ذهبی درنقد احادیث حاکم، روشی یکسان و دقیق داشته است یا خیر. دستهبندی و بررسی نظرهای ذهبی، بیانگر آن است که وی درتصحیح و تضعیف روایتها، روشی یکسان نداشته و گاه نظرهایش دوگانه است واتقان الزم را نیز ندارد؛ مثال وی گاهی علت ضعف سند را بیان کرده و گاه بدون ذکر علت ضعف، حدیث را از تلخیص حذف کرده است. نادیدهگرفتن آرای رجالیان پیشین درنقد روایتها، از دیگر ضعفهای ذهبی بهشمار میرود و بیانگر رویکرد تعصبآمیز وی به بخشی از روایتهای مندرج در منابع اهل سنت دربارۀ فضیلت اهلبیت (ع) است. بدین ترتیب میتوان گفت ذهبی درنقد احادیث فضایل اهلبیت (ع)، از روش علمی منحرف شده است و از این روی نمیتوان به آرای وی اعتماد کرد.
ملخص الجهاز:
"222) نقل شده است: «برای هیچیک از اصحاب رسول خدا فضایلی مانند فضایل علی آورده نشده است» (ابنعساکر، 4222ق: 22/ 222)؛ باوجود این، برخی محدثان و رجالیون این مکتب درپی آن بودهاند که چنین احادیثی را با ضعیفجلوهدادن آنها طرد کنند و ناپذیرفتنی نشان دهند و از این رهگذر، بعضی فضایل اهلبیت (ع) را مردود اعالم کنند؛ مثال در کتاب مستدرک حاکم نیشابوری، برخی فضایل اهلبیت (ع) آمده است؛ سپس شمسالدین ذهبی در تلخیصالمستدرک، این روایتها را بررسی کرده و نظر خود را دربارۀ درستی یا نادرستی آنها بیان کرده است.
مثال ششم نمونۀ دیگر از این دسته، حدیثی است که حاکم درمنقبت امام علی (ع) با سند زیر نقل کرده است: «حدثنی ابوقتیبه سالم بن الفضل اآلدمی بمکه، ثنا محمد بن عثمان بن ابیشیبه، ثنا عمی ابوبکر، ثنا علی بن 122/ نقد آرای ذهبی ذیل روایتهای مستدرک حاکم دربارۀ فضایل اهلبیت (ع) ثابت الدهان، ثنا الحکم بن عبدالملک، عن الحارث بن حصیره، عن ابیصادق، عن ربیعه بن ناجد، عن علی- رضی اهلل عنه- قال: دعانی رسولاهلل فقال: “یا علی ان فیک من عیسی مثال...
ذهبی احادیث آنها را در مستدرک، صحیح دانسته و ایرادی 292/ نقد آرای ذهبی ذیل روایتهای مستدرک حاکم دربارۀ فضایل اهلبیت (ع) بر آنها نگرفته است؛ مثال در کتاب االیمان مستدرک، حدیثی با سند زیر نقل شده است: «حدثنا ابوالعباس محمد بن یعقوب، ثنا العباس بن محمد الدوری، ثنا ابوالنضر، عن اللیث بن سعد، عن یزید بن عبداهلل بن الهاد، عن عمرو بن ابیعمرو، عن المطلب، عن عایشه، قالت قال رسولاهلل..."