خلاصة:
یکی از مسائل مهم و اساسی در راه احیاء و اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه، بررسی وکنکاش در علل عدم پذیرش امر به معروف و نهی از منکر است.آسیبشناسی کارنامة امر به معروف و نهی از منکر، نقاط ضعف و موانع مقبولیت را آشکار میسازد. در امر به معروف و نهی از منکر دو موجود مختار و آزاد با هم ارتباط و تعامل دارند. شناسایی ویژگیهای احتمالی و ممکنالوجود در شخصیت و رفتار و گفتار «آمر» و «مأمور» برای واکاوی و کشف مشکلات و چالشهای پذیرش و مقبولیت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ضرورت دارد. در این تحقیق از تجارب شخصی وارزشیابیهای تشخیصی و نظرخواهیها از دبیران و اعضای شوراهای امر به معروف و نهی از منکر در کارگاهها و دورههای آموزشی بهرهبرداری شده است. این پژوهش با مطالعات فردی کتب حدیثی و فقهی در حوزة امر به معروف و نهی از منکر با روش توصیفی و تحلیلی معطوف به منابع پیرامون این دو فریضه انجام شده است. هدف شناسایی و تبیین علل عدم پذیرش امر به معروف و نهی از منکر در جامعه و فراهم ساختن زمینة برای تلاش در راه رفع آنها میباشد. عوامل عدم پذیرش امر به معروف و نهی از منکر در دو بخش علل مرتبط با آمران به معروف و ناهیان از منکر و علل مربوط به مخاطبان و شنوندگان شایسته طرح و بررسی است. در این مقاله علل کلی و علل وابسته به آمران به معروف و ناهیان از منکر بررسی میگردد.
ملخص الجهاز:
"فهرست سایر عوامل افزون برآنچه ذکر شد «اقدامات فردی نه گروهی و سیستمی»، «مسخره کردن»، «بزدلی و ترس»، «عجب و خودپسندی»، «لجبازی و لجاجت»، «تهمت»،«بینظمی»، «عدم نظافت و پاکیزگی»، «نگاه ناپسند»، «بد قولی»، «سوء ظن و بدگمانی»، «دروغگویی»، «غرور و تکبر»، «بیعدالتی»، «فرصت ندادن برای ابراز نظر به مخاطب»، «بوی بد دهان»، «تکیه کلامها و تیکهای گفتاری و رفتاری»، «بی احتیاطی»، «عدم پوشش زیبا و مناسب»، «عدم مداومت و پیگیری و استمرار»، «بی انصافی»، «افشای راز»، «آبروریزی»، «قدرتطلبی»، «ریاست طلبی»، «کینه ورزی»، «بی سلیقهگی»، «منت گذاشتن»، «آزمندی»، «عیب جویی»، «خیانت»، «فریبکاری»، «تعصبهای نژادی و زبانی»، «حواس پرتی»، «فخرفروشی»، «کثرت کارها و مسؤولیتها و عدم تمرکز بر کار»، «حماقت»، «فرصت سوزی»، «عدم مشاوره»، «هوس رانی»، «سود جویی»، «اجبار و اکراه»، «حسادت»، «بی حیایی»، «تسویف و کار امروز را به فردا سپردن»، «نبود قوانین لازم حکومتی»، «فقدان تشکیلات و سازمان مطلوب و نبود ساز وکارهای مناسب»، «بیتوجهی به آماده ساختن ذهن مخاطب»، «غفلت از امتیازات و خوبیهای مخاطب و ستودن آنها»، «عدم درک ظرفیت و گنجایش و مقدار خرد مخاطب»، «فراموشی یا ناتوانی از تبیین فلسفة حکم»، «ناتوانی در الگودهی و الگوسازی و مدسازی مطلوب»، «جابجایی بشارت و انذار و به عکس»، «ناآگاهی از شرایط محیطی و خانوادگی مخاطب»، «اقدامات یک بعدی»، «ناتوانی در محبوب سازی معروف و ایجاد تنفر از گناه»، «سختگیری»، «تنگ نظری»، «بی توجهی به مصلحت مخاطب»، «تجسس»، «تعییر»، «شماتت»، «داشتن همسر یا فرزندان فاسد»، «ناتوانی در انگیزش و ایجاد انگیزه و جهتدهی و هدایت آن» و «خستگی و عدم تکرار و استمرار» نیز از عایق کنندههای امر به معروف و نهی از منکر و از عوامل سلب اعتماد و موانع نفوذ و تأثیرگذازی در مخاطبان است و باعث خنثی شدن امر به معروف و نهی از منکر میگردد.
غفلت از عوامل و عللی که ذکر شد و برجستگی و گسترش این علل در عملکرد و کارنامة آمران به معروف و ناهیان از منکر در جامعه، مردم را به وضعیتی میرساند که در حدیث نبوی آمده است: حذیفه گفته است پیامبر خدا( فرمودند: «یأتی علی الناس زمان لأن یکون فیهم جیفه حمار أحب إلیهم من مؤمن یأمرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر» (طبرسی، 1403ق، ج1، ص484)؛ بر مردم زمانی میآید که بودن مردار الاغ در بین آنان محبوبتر و بهتر است از مؤمنی که آنان را امر به معروف کند و نهی از منکر نماید."