خلاصة:
یوزف هوروویتس _ حدیث پژوه غربی_ براین باور است که قدمت و خاستگاه اسناد در روایات اسلامی همان سنت شفاهی یهودیان است. او نظام سنددهی در احادیث را اقتباسی از آثار یهودیان می داند. در نوشتار حاضر، این اندیشه وی نقد شده است. در این پژوهش بیان شده که اساس خاستگاه اسناد همان سیره عقلایی است و ربطی به ادیان دیگر ندارد . همچنین به نظر می رسد که هوروویتس بین مفهوم اسناد (سند دهی نظام مند) و اسناد (سندهای موجود در روایات) نتوانسته تفاوتی قائل شود و این برداشت نادرست، در نتیجه گیری وی موثر بوده است.
ملخص الجهاز:
وی این عبارت را از پئا، باب 2، آیه ۶ نقل میکند: رابسون، جیمز ، اسناد در روایات اسلامی، (مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطور، ص293).
هوروویتس، بر این باور است که هیچگاه عرب باستان که در نقل اشعار چه بسا سندی را بیان میداشتند، نمی توانند ریشهای برای نقل اسناد در اسلام بوده باشند و سپس تصریح میکند: « تنها خاستگاه احتمالی باقی مانده را در متون سنت یهودی مییابیم که آن نیز نظامی بسیار پیشرفته از ذکر رجال سند دارد.
به نظر میرسد، نیازی به کشف خاستگاه ویژهای برای اسناد در ادیان یا اقوام نیست؛ چه اینکه اگر بپذیریم که این شیوه سیرۀ عقلاست، طبیعی است که هرجا خردمندی باشد باید انتظار داشت که منبع و سند گفتارش را نیز نقل کرده باشد.
ارتباط محدود با یهودیان مناطق مسلمانان با مراکز علمی یهودینشین بسیار فاصله داشته است و حضور چند گروه از آنها در حجاز که در همان دهه اول هجری مجبور به کوچ شدند، نمی تواند بر یوزف هوروویتس، قدمت و خاستگاه اسناد، (مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطور، ص282).
البته هوروویتس این نقد شوالی را می پذیرد و در مقاله بعدیاش بیان میکند که هماهنگیهایی را که در سلسله اسناد حدیث و سیرۀ اسلامی وجود دارد نمیتوان در متون یهودی ملاحظه نمود.
4. رابسون، جیمز ، اسناد در روایات اسلامی، (مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطور، اثر هارلدمونتسکی)،دارالحدیث، قم، 1390ش).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نکات بیشتر درباره خاستگاه اسناد، ( مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطور،اثر هارلد مونتسکی»، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1390.