خلاصة:
محمد بن علی بن محمد شبانکارهای، تألیف مجمع الانساب را در سال 733 ه . ق
آغاز کرد و در سال 736 ه . ق به پایان رسانید و آن را به سلطان ابوسعید ایلخانی
فرستاد. با مرگ این سلطان و غارت ربع رشیدی، کتاب او از میان رفت،
شبانکارهای چند سال بعد، نسخهای دیگر از کتاب خود را نوشت و در مقدمهای نو
بدون ذکر نام، به یادکرد محامد سلطان محمد ایلخانی (حک: 736 ه . ق) و وزیر او
خواجه زکریا عبدالرحمن پرداخت.
مجمع الانساب دارای دو مقدمه است: در مقدمه نخست، مدح سلطان ابوسعید و
غیاث الدین محمد رشیدی آمده است. در مقدمه دوم با عنوان خطبه کتاب، ستایش
سلطان و وزیر او بدون ذکر نام آنها ثبت شده است.
چند دهه پس از مجمع الانساب، غیاث الدین بن علی نایب فریومدی، ذیلی بر آن
نوشت و وقایع را ا ز پایان سلطنت سلطان ابوسعید تا زمان خواجه علی مؤید
سربداری و پیش از یورش تیمور گورکانی به خراسان پی گرفت. ظاهرا بخشهایی
از ذیل فریومدی هنگام صحافی وارد متن مجمع الانساب شده و به همان صورت نیز
تصحیح و در چاپ (تهران، امیرکبیر، 1363) آمده است.
ملخص الجهاز:
"پس از آنکه سلطان محمد بعد از قتل آرپا کاوون به ایلخانی رسید و خواجه زکریا عبدالرحمن به وزارت او رسید و قدرت زمان در کف اقتدار امیر شیخ حسن بزرگ قرار گرفت، شبانکارهای را امیدی دیگر در دل دمید و نسخهای دیگر از کتاب بپیراست و مقدمهای نو بر آن نوشت و ذکر محامد سلطان جدید و وزیرش را نگاشت تا شاید به او تقدیم نماید.
شبانکارهای نیز متوجه این دولت مستعجل بود و با آنکه به قدرت رسیدن سلطان محمد را با عنوان «جلوس مبارک پادشاه جهان مظفرالدنیا و الدین محمدخان خلدالله ملکه و سلطانه»3 آورده و برای او آرزوی «تا قیامت متمکن باد»4 داشت، اما در مقدمه دوم، با تمام حمد و ثنایی که برای سلطان و وزیرش نوشته، هیچ نامی از آنان نبرده و به راحتی میتوانست به هر سلطان و وزیر بعدی اهدا نماید.
ذیل مجمع الأنساب شبانکارهای چند دهه پس از نگارش مجمع الانساب شبانکارهای، خواجه نجم الدین خضربن خواجه تاجالدین محمود غازی بیهقی، از غیاثالدین بن علی نایب فریومدی خواست تا آن کتاب را که تا آخر سلطنت سلطان ابوسعید آمده و به پایان رسیده بود10 تکمیل نموده تا زمان خود را بنویسد.
ذکر جماعتی که به استقلال خود در ممالک ایران زمین سرکشی و تعدی نمودند (صص 341 تا 349 چاپ میرهاشم محدث تحت عنوان ذیل مجمع الانساب شبانکارهای) 4 ـ بخش افتاده از آخر کتاب (داستان حکومت پهلوان حسن دامغانی و خواجه علی مؤید) که هنوز یافت نشده است و ممکن است در میانه متن دیگری یافته شود."