خلاصة:
سخن از جانشینی رسول خدا(ص) و پرداختن به حوادث مرتبط با آن امر جدیدی نیست. در طول تاریخ، این امر همواره مسئله ای چالش بر انگیز بوده است. با توجه به اهمیت مطلب اندیشمندانی با دیدگاه های خود سعی در واکاوی آن نموده اند. اما به نظر می رسد هنوز جنبه های مختلف این قضیه به تمامی کاویده نشده است. در این جستار برآنیم با بازخوانی بخشی از تاریخ صدر اسلام به ویژه جریان هایی که در اواخر عمر پیامبر(ص) در پی دست یازیدن به قدرت بودند، چگونگی مواجهه رسول الله(ص) با این جریان ها را برسی نماییم. در راه رسیدن به این مقصود از استقراء اقدامات پیامبر(ص) و تحلیل داده های تاریخی سود خواهیم جست. امید است در پرتو بررسی و تحلیل فعالیت های پیامبر(ص) در مسئله جانشینی ایشان، توجه پیامبر(ص) به موانع فراروی جانشینی علی(ع) و مدیریت حضرتش در این امر به تصویر کشیده شود
ملخص الجهاز:
جانشـین ایشـان چـه ویژگی هایی می بایست داشته باشد؟ پیامبر(ص ) بر چه خصوصیت هایی برای جانشین خـود تأکیـد داشت ؟ آیا رسول خدا(ص ) فرد خاصی را به جانشینی برگزید و به مردم معرفی کرد؟ با جستاری در تاریخ زندگانی پیامبر(ص ) شواهدی می توان یافت که مؤید این قـول اسـت کـه رسول خدا(ص ) نه تنها ویژگی های مورد توقع در مورد جانشین خود را بیان کرده است بلکه فـرد خاصی را هم به عنوان مصداق جانشین به مردم معرفی کرده است .
هر چند رسول الله (ص ) تلاش کرد تا رقابت ها از حیطۀ قبیله ای به قلمرو ارزش ها وارد شوند، (که از آن سخن خواهیم گفت )، اما رسوب های این تفکر از ذهن افراد و سران قبایل زدوده نشـده بود لذا هر از گاهی به دلیلی خود نمایی میکرد.
گروه قریش شریف ، روی کار آمدن بنی هاشم پس از محمد(ص ) را به دلیل رقابت تاریخی بر سر قـدرت بـا بنـی هاشـم و قتـل بزرگان خود به دست علی (ع )، بر نمی تافت و از سویی از انصار هم به سبب حمایت از محمد(ص ) و خون هایی که از اشراف آن ها بر زمین ریخته بودند دل خوشی نداشت ،٦ همان گونـه کـه بعـدها در واقعۀ حره انتقام سختی از یثربیان گرفته شد، لذا تنها راه کنار آمدن با گروه مهاجران اولیه بود.