خلاصة:
یخبندان یکی از مخاطرات طبیعی است که معمولا با خسارتهای فراوان مالی و حتی جانی همراه است. سامانههای گردشی جوی نقش اصلی را در وقوع، شدت و چگونگی توزیع فضایی یخبندانها بهخصوص در مناطق معتدله بر عهده دارند. هدف از این تحقیق، شناسایی و بررسی شرایط همدیدی حاکم در زمان وقوع یخبندانهای زمستانه منطقه سیستان است. روش مورد استفاده در این تحلیل رویکرد محیطی به گردشی است. بدین منظور دو پایگاه داده مورد نیاز است. جهت دریافت دادههای سطح زمین از دادههای اقلیمی ایستگاه هواشناسی سینوپتیک زابل و زهک بهعنوان نماینده اقلیمی منطقه استفاده شد و طولانیترین و شدیدترین یخبندان از نظر طول دوره طی دهه اخیر (2010-2000) انتخاب گردید. پایگاه دوم دادهها و نقشههای سطح دریا، 850، و 500 هکتوپاسکال است که از مرکز ملی پیشبینی محیطی[1] و مرکز ملی مطالعات جوی[2] ایالات متحده آمریکا تهیه گردید. پوشش مکانی دادههای جوی بین 30 تا 90 درجه شرقی و 10 تا 50 درجه شمالی میباشد. برای نمایش خطوط جریان هوا از محیط نرمافزاری Grads استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که افت فشار منطقه در اثر فعالیت سامانه چرخندی بالخاش و همچنین نفوذ هم زمان فرود ناشی از جریانهای غربی به نواحی غرب ایران عامل ایجاد یخبندان و تداوم آن در منطقه سیستان میباشد. استقرار سامانه چرخندی روی دریاچه بالخاش زمینه برای ریزش هوای سرد عرضهای بالا و کرانه غربی فرود را به منطقه سیستان فراهم کرده است. انتقال محور فرود به نواحی شرقیتر و شرایط ذکر شده موجب تداوم پدیده یخبندان شده است. شدیدترین یخبندانها زمانی رخ میدهند که منطقه سیستان در بخش غربی فرود قرار گرفته و از ریزش هوای سرد عرضهای شمالی برخوردار شده باشد. عاملی که این شرایط را پدید آورده است تفاوت فشار در جنوب و شمال منطقه سیستان، بهویژه سامانه کم فشار جنوب شرق سیستان است که باعث هدایت و استقرار کرانه غربی ناوه به منطقه میگردد. [1]- NCEP(National Center Environmental Prediction) [2]- NCAR(National Center Atmospheric Research)