بررسی چند سکه در دیوان خاقانی مقالة

متن شناسی ادب فارسی تابستان 1393 - شماره 22 التصنيف: العلمية - البحثية/ISC (‎16 صفحة - من 115 إلی 130 )

الکلمات المفتاحية: اصفهان دیوان خاقانی ديوان Isfahan divan Khaghani پشتوانۀ فرهنگی زرّ جوزايی زرّ شش‌سری سيم قل هو اللّهی زرّ جعفری زرّ رکنی زرّ ری اقچه Rei gold Aghche خاقانی زرّ جوزایی سیم قل هو اللّهی Jouzaie gold Shish Sari gold Ghol Hovalahi silver Ja’fari gold Rokni gold Aghche Rei gold Khaghani divan Isfahan Cultural Background سکه دیوان خاقانی شاعر فرهنگ ادبی

fa en

خلاصة:

دشواری‌ها و ابهامات دیوان خاقانی بیش از آن که نتیجۀ شگردهای ادبی و هنرهای زبانی شاعر باشد، نتیجۀ پشتوانۀ فرهنگی و آگاهی‌های گوناگون و گستردۀ اوست. پشتوانه‌ای فرهنگی‌ که چونان مادۀ خامی، شاعر را در آفرینش مضامین، تصاویر و تعابیر بدیع و نوآیین یاریگر بوده است. وسعت این آگاهی‌ها سبب شده است تا شاعر در آفرینش‌های هنری خود، گرفتار تکرار نشود و سخنش از تنوع مضمونی و تصویری برجسته‌ای برخوردار باشد. با وجود توان ادبیات و متون ادبی در تبیین وجوه مختلف زندگی و تمدن پیشینیان، بهره‌گیری از سکه‌ها در ادب پارسی مورد توجه خاصی قرار نگرفته است. این جستار، تلاشی برای گزارش گوشه‌ای از دشواری‌ها و رفع پاره‌ای از ابهامات دیوان خاقانی است. سعی بر آن بوده است تا با تأمل پرسش‌گرایانه در ابیات و با جستجو در منابع و مأخذ اصیل و معتبر، تحلیلی قابل توجه از پشتوانۀ فرهنگی خاقانی در باب سکه‌های یاد شده در دیوان وی به دست داده شود.دشواری‌ها و ابهامات دیوان خاقانی بیش از آن که نتیجۀ شگردهای ادبی و هنرهای زبانی شاعر باشد، نتیجۀ پشتوانۀ فرهنگی و آگاهی‌های گوناگون و گستردۀ اوست. پشتوانه‌ای فرهنگی‌ که چونان مادۀ خامی، شاعر را در آفرینش مضامین، تصاویر و تعابیر بدیع و نوآیین یاریگر بوده است. وسعت این آگاهی‌ها سبب شده است تا شاعر در آفرینش‌های هنری خود، گرفتار تکرار نشود و سخنش از تنوع مضمونی و تصویری برجسته‌ای برخوردار باشد. با وجود توان ادبیات و متون ادبی در تبیین وجوه مختلف زندگی و تمدن پیشینیان، بهره‌گیری از سکه‌ها در ادب پارسی مورد توجه خاصی قرار نگرفته است. این جستار، تلاشی برای گزارش گوشه‌ای از دشواری‌ها و رفع پاره‌ای از ابهامات دیوان خاقانی است. سعی بر آن بوده است تا با تأمل پرسش‌گرایانه در ابیات و با جستجو در منابع و مأخذ اصیل و معتبر، تحلیلی قابل توجه از پشتوانۀ فرهنگی خاقانی در باب سکه‌های یاد شده در دیوان وی به دست داده شود.

ملخص الجهاز:

عبدالله عقیلی به نقل از کاتالوگ سکه‌شناسی (شمارۀ 288 مؤسسۀ سکه‌شناسی دکتر بوسه) متذکر شده که یک طرف این سکه، رومانوس چهارم و ملکۀ اودسیا در دو طرف مسیح و طرف دیگر سکه، میکائیل هفتم وسط اندرانیک و قسطنطنین، فرزندان روماس نقش شده است (رک: سجادی، 1382: ذیل زر شش‌سری و مهدوی‌فر، 1390: 37)؛ در بیت دیگری از دیوان آمده است: شاهد طارم فلک رست ز دیو هفت سر ریخت به هر دریچه‌ای اقچۀ زر شش‌سری (خاقانی شروانی، 1374: 419) در ختم‌الغرایب با روشنگری بیشتری می‌خوانیم: آنم که به دار ضرب عالمزین بوم کثیف و بام منحوسدر بند دو سکه زخم‌پرورددر دست جهان دوروی ماندهبا صورت شش‌سری برونم هیچ است عیار من دو جو کمزیر و زبر دو سکه محبوسرخ زیر شکنجه آبله‌خوردبر هر رویی سه بت نشاندهبا افعی هفت‌سر درونم (خاقانی شروانی، 1387: 27) و نیز: خاقانی را به چشم هستیاو راست طریق بت شکستنآن شش‌سریی که خلق خواند دیدار زر است بت‌پرستیاز آزر آز پی گسستنجز هفت ‌سر اژدها نداند (خاقانی شروانی، 1387: 18) نظامی نیز در مخزن‌الاسرار به این سکه اشاره کرده و پیداست که مرد نواحی شروان و گنجه (ظاهرا به علت تماس و ارتباط با مسیحیان نواحی پیرامون) با این سکه آشنایی داشته‌اند: تن بشکن نه‌دریی گو مباش زر بفکن شش‌سریی گو مباش (زنجانی، 1384: 384) مجیر بیلقانی نیز در بیتی از این سکه سخن به میان آورده است: سکه‌شان برد آسمان تا همچو زر شش‌سری همدم جوقی همه مردار مردم‌پیکرند (بیلقانی، 1358: 73)7 4-3- سیم قل هواللهی دلم مرغی است در قل بسته چون سنگ چو سیم قل هو اللهی مصفا (خاقانی شروانی، 1374: 810) شادی آبادی آورده است: «سیم‌های قل هواللهی تخت‌های مدور از نقره است که بر آن سورت اخلاص نقش کنند و در حمایل کشند و در گلوی طفلان آویزند تا از آفات ایمن مانند» (شادی آبادی، بی‌تا: 213)؛ عبدالوهاب معموری نوشته است: «از سیم هیکل می‌سازند و جهت حرز در آن قل هو الله می‌نگارند» (معموری، بی‌تا: 208)؛ عبدالرسولی به نقل از یکی از شرح آورده‌است: «در زمان خلافت فاروق قل هو الله را سکه ساختند و سیم آن عیار صافی داشته است» (خاقانی شروانی، 1316: 562)؛ در واژنامۀ توصیفی طلا و جواهرسازی نیز چنین می‌خوانیم: «سکۀ نقره‌ای که در قدیم سورۀ اخلاص را بر آن نقش می کردند و برای دفع بلا و چشم‌زخم به گردن کودکان می‌آویختند.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول

الاشتراک

تحتاج دخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.
إن كنت لا تقدر علی شراء الاشتراك عبرPayPal أو بطاقة VISA، الرجاء ارسال رقم هاتفك المحمول إلی مدير الموقع عبر webmaster@noormags.com .

You need Sign in to view the content of the article. If you are not a member, proceed from part Sign up.
If you fail to purchase subscription via PayPal or VISA Card, please send your mobile number to the Website Administrator via webmaster@noormags.com .

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول

الاشتراک