خلاصة:
تهیه فرهنگ خصوصا فرهنگهای جامع که مفصلتر و به لحاظ ارجاعات غنیترند به صورت دستی کار بسیار دشوار و زمانبری است. همچنین به دلیل حضور فرهنگنگاران متعدد، در زمانهای متفاوت و با قابلیتها و ذائقههای ادبی گوناگون، احتمال ناهماهنگی و اشتباه در فهم و رعایت قالبها و شیوهنامه فرهنگنویسی بسیار زیاد است. فراهمآمدن نرمافزاری که بخشی از کار را برعهده گیرد و ضمن کمک به تعریفنگاران، زمینه بروز خطاهای یادشده را محدود کند، میتواند به تهیه آسانتر، صحیحتر و سریعتر فرهنگها کمک شایانی نماید. در این مقاله به معرفی نرمافزار فرهنگیار که به عنوان ابزاری مبتنی بر وب برای تولید فرهنگ جامع زبان فارسی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی تهیه شده است میپردازیم. این نرمافزار به فرهنگنویسان کمک میکند فارغ از مسائل حاشیهای مربوط به قالببندی و تنظیم شکل ظاهری فرهنگ، به تهیه محتوای آن بپردازند. فرهنگیار با پیروی از شیوهنامه فرهنگنویسی، ضمن جلوگیری از بسیاری از اشتباهات فرهنگنویسان، موارد پیچیدهای چون برقراری خودکار ارجاعات را فراهم میکند و با اتصال به پیکره زبانی، محیطی مناسب برای جستجو در این پیکره و انتقال شاهدها و مداخل آن به فرهنگ ایجاد مینماید. حفظ و انتقال تاریخچه ایجاد و ویرایش یک مدخل بین تعریفنگاران، ویراستاران و مدیران یکی دیگر از ویژگیهای مهم این نرمافزار است. علاوهبراین با تعریف سطوح دسترسی مختلف برای کاربران، امنیت محتوای تولیدشده فراهم آمده است. یکی دیگر از کارکردهای اساسی استفاده از فرهنگیار، ایجاد یک پیکره محاسباتی زبان فارسی است که میتواند به عنوان منبعی مستقل در سایر پژوهشهای پردازش زبان فارسی مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله ضمن بررسی مشکلات فرهنگنویسی به شیوه دستی سنتی، ویژگیها و تواناییهای فرهنگیار را شرح خواهیم داد و به مسائلی چون تعامل فرهنگنویسی و پیکرهنگاری، فرهنگنویسی گروهی و دسترسی همزمان به دادهها در محیط وب، حل مسئله ارجاعات، مدیریت مداخل و شواهد، مدیریت کاربران، مدیریت دیدگاهها و تاریخچهها و سایر ویژگیهای برجسته این نرم افزار خواهیم پرداخت.
ملخص الجهاز:
"روش کار در تهیه پیکره، به طور خلاصه به این ترتیب است که کارشناسان گروه فرهنگنویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با مطالعه دقیق هر منبع اقدام به جمعآوری و ثبت عبارتهایی به عنوان شاهد که واجد مدخلهای مناسب برای فرهنگنویسی میباشد؛ میکنند.
وضعیت فرهنگنویسی فرهنگنویسی در گروه تا قبل از استفاده از فرهنگیار به این صورت بود که به هر فرهنگنویس دستهای از مداخل مرتبط، که در فرآیند تهیه پیکره گزینش شده بودند داده میشد.
Word Copy و Paste با افزوده شدن شاهد یا تفکیک جدید 1- درگیر شدن فرهنگنویس با امور نامرتبط: یک مسئله مهم در فرآیند فرهنگنویسی گروه این بود که فرهنگنویسان باید بخش مهمی از وقت خود را صرف اموری کنند که از حیث تخصصی به آنان ارتباط نداشت.
در این راستا فایلهای اکسلی که در گروه تولید شده بودند مبنا قرار گرفتند و با تحلیل نیازمندیهای گروه، از نو و از صفر، طراحی پایگاه داده برای پیکره صورت پذیرفت و در نهایت، با تلاش مجری و همکاری گروه فرهنگنویسی، نسخهای نرمافزاری و مبتنی بر وب در مهرماه 1390 به گروه ارائه شد که تا حد بسیار خوبی از مشکلات فرهنگنویسان، به خصوص بابت جستجو در پیکره کاست.
همچنین با کمک این نرمافزار زیرساخت فراهم کردن مجموعه دادهای ارزشمند، که مستقل از واسط کاربری مربوط به فرهنگنویسی، قابلیت استفاده رایانهای در پژوهشهای دیگر زبان فارسی را ممکن میسازد ایجاد شده است که احتمالا ارزش واقعی آن در آینده معلوم خواهد شد."