خلاصة:
ایرانیان و عبرانیان، نخستین بار در حدود دوهزار و هفتصد سال قبـل در شـاهراه کلـده و آشور یکدیگر را یافتند و علإوه بـر تـأثرات و تعـاملإت بسـیار، یکـی از طـولإنیتـرین همزیستیهای بشری را آغاز کردند. یهودیان به تدریج ، به ویژه پـس از زمـان کـورش، در سرزمین ایران پراکنده شدند. برخی از پژوهندگان، پیشینۀ اقامت یهودیان در کاشـان را بـه آن دوره بازمیگردانند و تاریخ طولإنیی هودیان این شـهر را جزئـی جداناپـذیر از تـاریخ کاشان میدانند و معتقدند که شناخت درست آن بـه لحـاظ فرهنگـی و جامعـه شـناختی، میتواند تصویر روشنی از دیروز این منطقه و قوم یهود را بازنمایاند. این جستار به وضعیت یهودیان کاشان در دوران پهلـوی مـیپـردازد و فعالیـت هـای سیاسی یهودیان کاشان، نقش تأسیس دولت اسرائیل در تحولإت این عصـر را بـه همـراه وضعیت اقتصادی آنها در دورٔە دوم پهلوی، مورد بررسی قرار مـیدهـد و در نهایـت بـا معرفی مشاهیر یهودی کاشان در این دوره و بررسی کـاهش جمعیـت و علـل آن، پایـان حیات این جامعه در کاشان را تحلیل میکند. این مقاله نشان میدهد که همانند ادوار قبل ، در دورٔە پهلوی، رویۀ آنتی سمیستی در کاشان معمول نبوده و متقـابلإ یهودیـان کاشـان و شخصیت های بزرگ فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آنان از قبیل لـردداوود آلیـانس ، حاخـام یدیدیا شوفط ، دکتر لقمان نهورای و... در برخورد با مسلمانان، رویکردی محافظه کارانـه و نسبتا مسالمت آمیز داشته اند و رهبری یهودیان ایران را با چنین رویکردی پـیش بـردهانـد. همچنین این تحقیق نشان میدهد که قتل دکتر سلیمان برجیس در سـال ١٣٢٨ در کاشـان، به دلیل یهودی بودن او نبوده و تبلیغ بهائیت ، دست مایۀ کشتن او شده است .
ملخص الجهاز:
"به دلیل کمیاب بودن منابع ، به خصوص به زبان فارسـی، تـاکنون مقالـه یـا کتـابی خاص در باب یهودیـان کاشـان تـدوین نشـده و محـدود بـه مقـالات چـاپ شـدة نگارندگان این مقاله دربارة تبار یهودیان کاشان و نیز در باب وضعیت آنـان در دورة قاجار بوده است .
٢. رویکردهای آنتی سمیستی (یهودسـتیزی برنامـه ریـزیشـده )، آن گونـه کـه در کشــورهای مســیحی رواج داشــته ، در کاشــان رواج نداشــته اســت و همزیســتی مسالمت آمیز آنان با مسلمانان شهر، در این دوره و ادوار قبل موجب شده اسـت کـه شخصیت های یهودی کاشان نیز رویکردی صلح جویانه و غیر صهیونیسـتی داشـته و در عرصه های ملی و بین المللی نیز تأثیرگذار باشند، به گونه ای میتوان گفت یهودیان کاشان مدیریت سیاسی و فرهنگی یهودیان ایران را بر عهده داشته اند، چنان کـه دکتـر لقمان نهورای [کاشانی] به مدت سیزده دوره ، نماینـده کلیمیـان در مجلـس شـورای ملی و حاخام یدیدیا شوفط [کاشانی] راب اعظم یهودیان ایران بوده و در آمریکا نیز ریاست افتخاری نهادهای یهودی ایرانی را بر عهده داشته است .
٣. تتبع نویسندگان نشان میدهد که قتل سلیمان برجیس در سـال ١٣٢٨، نـه بـه دلیل یهودی بودن ، بلکه به دلیل تبلیغ بهائیت یا ایـذای مسـلمانان روی داده اسـت و یهودیان در برابر این حادثه ، مخالفت آشکاری نکرده اند و قاتلان پس از ارتکاب قتل مورد حمایت برخی مراجع شیعه بوده اند."