خلاصة:
اعتباریات اجتماعی و زبان از جدیدترین مسایل علوم اجتماعی هستند که بحث های پردامنه ای را برانگیخته اند.اگر چه در سنت معرفتی حوزه های شیعی به صورت مستقل به این مباحث پرداخته نشده است،اما معارف اسلامی از ظرفیت و غنای بالایی برای بررسی این مباحث برخوردارند. محقق اصفهانی از جمله اندیشمندان مسلمانی هستند که تدقیق های فلسفی ایشان در مباحث علم اصول،راه را برای ورود به این مباحث هموار کرده است.در این مقاله برآنیم تا مباحث ایشان درباره برخی مباحث زبانی و اعتباریات را،به صورت منسجم ارائه کنیم. بر اساس نظریه ایشان اعتباریات در واقعیت عینی ریشه دارد و زبان نیز نوعی از اعتباریات است.
ملخص الجهاز:
"» (اصفهانی،1429،ج1، ص 44) در واقع از نظر ایشان اعتباریات،وجودشان را مدیون همان اعتباری هستند که از سوی شارع و عرف صورت میگیرد(تفاوت با انتزاعیات) و جعلشان عین همان اعتبار شارع و عرف است ولذا وجودی برای اعتباریات،پیش از اعتبار معتبر و جود ندارد و پس از اعتبار معتبر نیز وجود حقیقی نمی یابند بلکه موجودیت آنها بدین معناست که طرف اعتبار معتبر قرار می گیرند.
" را در نظر گرفته و در حالی که هوش و حواس خود را جمع آنچه بر زبان می آورید کرده اید، آن را بیان کنید؛ آن گاه از خود بپرسید که آیا تصور قابل تشخیصی متناظر با هر یک از واحدهای زبانی معنادار مربوط به این جمله در ذهنتان وجود داشته است یا نه؟ آیا می توانید همین طور که کلمات به تلفظ در می آیند تصوری از " هنگامی که"، " در" ، " جریان" ، و مانند آنها را که به طور درک و فهم شما در می آیند، تشخیص دهید؟ اگر به فرض محال موفق به انجام این کار بشوید، آیا می توانید تصوری را که به دنبال " هنگامی که" می آید شبیه همان تصوری بدانید که به هنگام بیان " هنگامی که" در آن معنا جلوه گر می شود؟ آیا درک و تسلط به قدر کافی قطعی ای دربارۀ آن تصور دارید که بتوانید آن را به یاد بیاورید، دست کم بدون حضور کلمه، بدانید که یادآوری آن چگونه خواهد بود؟ به عبارت دیگر، آیا با قطع نظر از کلمه، چیزی قابل تشخیص و تولید است؟ آیا تا به حال از وجود تصور کلمۀ " هنگامی که" در حالی که کلمات دیگری نظیر " تا" ، رئوستا[= مقاومت متغیر] یا " کتیبه شناسی" را بر زبان می آورید، آگاهی یافته اید؟» (همان صص 67 و 68)."