خلاصة:
رودکی سمرقندی از سرآمدان قلمرو شعر پارسی در سدة سوم و چهارم هجری است که از انبوه اشعار او تنها حدود هزار بیت، آن هم به گونة پراکنده و برگرفته از میان آثار دیگر به دست ما رسیده است. فقدان نسخة کهن و اصیل، فاصلة زمانی، دگرگونیهای زبان فارسی، ضبطهای مختلف منابع ثانوی و مواردی از این دست سبب شده است تا قرائت و مفهوم برخی از همین بیتهای اندک این شاعر، دشوار و دیریاب گردد. در این جستار قرائتهای گوناگون و معانی ارائه شده مصححان از یک بیت خمریة مشهور رودکی به روش مقایسهای ـ تحلیلی نقد و بررسی شده است. حاصل پژوهش بیانگر آن است که بر اساس موازین سبکشناسی، قواعد دستور تاریخی زبان فارسی، شواهد درونمتنی و شواهد برونمتنی، قرائت متعارف بیت رودکی مقرون به صحت نیست. در نهایت، این مقاله ضبط صحیح بیت را پیشنهاد کرده، معنا و تفسیر آن را با این قرائت به دست داده است.
Rudaki is one of the greatest figures Persian poetry in the third and fourth century AH. From Rudaki’s poems remaind about thousand Verses for us، these verses were obtained among other works. Lack of original manuscript، the duration، changes Persian language، various recordings in secondary sources ... were caused that the reading and concept of Rudaki's poetry be difficult. In this essay، Has been investigated various readings from a famous couplet of Rudaki.This study is based on historical grammar and Persian stylistics، the textual evidence، and extra-textual evidence show that reading of the poetry of Rudaki is incorrect. Finally، this research has proposed a edition of the poem، and describes its meaning and its interpretation.
ملخص الجهاز:
از جمله پیشنهاد ملکالشعراء بهار و ایراد عباس اقبال در باب تصحیح و مفهوم بیت مورد بحث در مجلة دانشکده (بهار،1370: 593 ـ 582) و نیز اختلافهایی که در دیوان رودکی، گزیدهها و شرحهای آن در ضبط و گزارش این بیت نوشته شده، قابل ذکر است.
نحوة ضبط مصراع نخست نحوة ضبط مصراع دوم منبع می آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مرد، می پدیدمی آرد شرف مرد می پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی بذیذمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردمی پدیدمی آرد شرف مردی پدیدمی آردی شرف مردی پدید آزاده ترا از درم خریدآزاده نژاد از درم خریدو آزاده برون از درم خریدو آزاده نژاد از درم خریدو آزاده نژاد از درم خریدآزاده نژاد از درم خریدآزاده نژاد از درم خریدآزاده نژاد از درم خریذو آزاده نژاد از درم خریدو آزادة نژاد از درم خریدوازاده نژاد از درم خرید آزاده نژاد از درم خریدآزاده نژاد از درم خرید (اقبال،1370: 584) (براگینسکی، 1958: 463) (بهار، 1370: 583) (خطیب رهبر، 1388: 30) (دانشپژوه، 1383: 25) (دبیرسیاقی، 1374: 31) (شعار، 1382: 25) (شمس قیس، 1346: 167) (صفا، 1354: 1/ 2) (فرزاد، 1349: 488 و 496) (فروزانفر، 1369: 25) (نفیسی، 1341: 499) (نفیسی، 1382: 522) بیشتر پژوهشگران ایرانی نام برده در جدول بالا، اساس کار خود را بر مبنای کتاب "محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی" از سعید نفیسی قرار دادهاند و نفیسی خود به سه منبع ارجاع داده است: المعجم فی معاییر اشعار العجم (بدون اطلاعات نشر)؛ المعجم فی معاییر اشعار العجم (تهران: 1314) و آثار ابوعبدالله رودکی (استالینآباد: نشریات دولتی تاجیکستان، 1958م.