خلاصة:
بررسی رقابت مندی تولیدات یک کشور در بازارهای جهانی، با محاسبه شاخص های اندازه گیری مزیت امکان پذیر و متداول است. از آنجایی که مفهوم مزیت در تجارت بین الملل متناسب به تحول شرایط، تکوین یافته است، شاخص های اندازه گیری آن نیز توسعه یافته اند. این مقاله، با در نظر گرفتن واقعیت های فوق و جایگاه متانول در طرحهای سرمایه گذاری، تولید (پیش بینی 7.5 میلیون تن در سال 2009 م) و صادرات (255 میلیون دلار در سال 2004 م) صنعت پتروشیمی به اندازه گیری مزیت این محصول اختصاص دارد. در این مقاله، سیر تحول نظریه مزیت از مفهوم سنتی (مزیت نسبی) تا مفهوم نوین (مزیت رقابتی) ارایه شده است و متناسب با این تحول، شاخصهای اندازه گیری مزیت نسبی و مزیت رقابتی معرفی شده اند. چهار شاخص RCA ،DRC ،CMS و TM برای اندازه گیری مزیت رقابتی محصول متانول ایران محاسبه شده اند. شاخص DRC (هزینه منابع داخلی) کمتر از واحد است که نشانگر مزیت نسبی تولید محصول متانول در داخل کشور است. شاخص RCA (مزیت نسبی آشکار شده) بزرگ تر از واحد به دست آمد که بیانگر توان رقابت این محصول در تجارت است. شاخص CMS (سهم بازار پایدار) نشاندهنده افزایش توان رقابتی محصول متانول ایران است و طبق شاخص TM (نقشه تجاری) متانول ایران در بازارهای رو به رشد در گروه برندگان قرار دارد. بدین ترتیب متانول تولیدی ایران چه با در نظر گرفتن هزینه فرصت منابع دخلی به کار رفته در تولید آن و چه با در نظر گرفتن اطلاعات تجاری، از توان رقابت برخوردار است. در انتهای مقاله، عوامل تعیین کننده مزیت رقابتی محصول متانول ایران در چارچوب ارایه شده توسط مایکل پورتر تحلیل شده اند.
The competitiveness assessment of products for a country can be done by measuring advantage indicators. The concept of advantage in international trade، has been developed in accordance with circumstances، meanwhile the measurement indicators of advantage have evolved. In this regard، due to the important role of methanol in the Iranian petrochemical investment، Production (7/5 million tons in 2009) and export (255 millions، in 2004)، this article concentrates on measuring Iran's advantage in methanol products.
In this line، the evolution of advantage theories، from traditional (comparative advantage) to modern (competitive advantage) will be presented. Then، the indicators of comparative advantage and competitive advantage will be introduced. To calculate Iran's methanol products competitive advantage، four indicators including DRC، RCA، CMS and TM are measured .DRC is less than unit ، meaning that Iran's Methanol Products have comparative advantage. RCA is obtained more than unit ، indicating that methanol products are able to compete in international trade. CMS shows that، competitiveness of Iran's methanol products are increasing and TM indicates that Iran's methanol products belong to winners group in a progressive markets. Therefore، the findings indicate that، not only on the base of domestic resource opportunity cost criteria، but also by considering trade information، Iran's methanol products benefit from competitiveness or competitive advantage. Finally، factors affecting competitive advantage of Iran's methanol are analyzed in the Porter's framework.
ملخص الجهاز:
"به طور مثال اگر درگذشته برای اندازهگیری مزیت یک کشور در زمینه صادرات محصولی خاص از شاخصهایی چون هزینهمنابع داخلی (DRC) یا مزیت نسبی آشکار شده (RCA) استفاده میشد،در سالهای اخیر به شاخصهاییچون سهم بازار پایدار (CMS) یا نقشه تجاری (TM) نیز توجه میشود که به مفهوم جدید مزیت(مزیترقابتی)بیشتر توجه دارند.
برای محاسبه مخرج کسر DRC نیز ابتدا هزینه دلاری نهادههای وارداتی را از قیمت سیف متانول کسرکرده و سپس حاصل را در نرخ ارز(سال 1383)ضرب میکنیم،خلاصه محاسبات به صورت زیر است: 8747x(1/41-259/13)261485/+442991+61560+(247256+25496)- DRC 1 0/46-1038789/2254277- DRC همانگونه که ملاحظه میشود شاخص هزینه منابع داخلی کمتر از واحد و بیانگر وجود مزیت نسبیدر تولید این محصول میباشد.
محاسبه شاخص مزیت نسبی آشکار شده (RCA) آمار صادرات متانول ایران در سالهای 2000 تا 2004 از شرکت بازرگانی پتروشیمی و آمار مربوط بهصادرات متانول جهان از نشریات معتبر بین المللی محصولات شیمیایی (SRI,CEH) اخذ شده و درجدول(6)ضمیمه آمده است همچنین آمار صادرات کالایی ایران از مجله نماگرهای اقتصادی و آمارمربوط به صادرات کالایی جهانی نیز از سایت سازمان جهانی تجارت (WTO) گرفته شده است و درجدول(7)ضمیمه آمده است.
همچنین نرخ رشد RCA در دوره مورد بررسی(به جزسال 2003 که به دلیل افزایش تقاضای داخلی،میزان صادرات کاهش یافته است)نشانگر افزایش مزیتنسبی کشور در صادرات محصول متانول میباشد و چون این شاخص بیانگر عملکرد صادراتی یک کالادر مقایسه با سایر کالاهای قابل صدور در بازار جهانی نیز میباشد میتواند نشاندهنده مزیت رقابتیمحصول باشد."