خلاصة:
وجود انحرافات فرهنگی و بدعت های دینی در عصر امویان لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی، بویژه فرهنگ مذهب تشیع را فزونی بخشیده بود. مناسب ترین شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختص عصر امامینصادقین است که فرصتی مناسب را برای انجام فعالیت های فرهنگی فراهم آورد. امام صادق(ع) از بسترها و زمینه های موجود عصر خویش بهره جست و توانست با انجام فعالیت های فرهنگی گسترده، نظام فرهنگی جامعه شیعه را طراحی و مدیریت نماید. از محورهای مهم فعالیت آن حضرت، طراحی نظام آموزشی منسجم است که مولفه های ویژه ای را به خود اختصاص داده است. نظام آموزشی امام صادق(ع) می تواند الگوی مناسبی برای ساماندهی نظام آموزشی جامعه اسلامی باشد. از این رو شناخت و معرفی ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع) ضروری به نظر می رسد. هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش است که: مهم ترین ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع) چه بود؟ با بررسی منابع و گردآوری اطلاعات لازم و پردازش آنها به شیوه توصیفی- تحلیلی نتایج ذیل: خدامحوری، عقلانیت، فرامذهبی، پژوهش محوری، تخصص گرایی و تنوع در آموزش به دست آمده است.
ملخص الجهاز:
"فرمایشات حضرت علی (ع ) و امامین حسنین (ع )، آموزش های امام سجاد(ع ) که بیشتر در قالب دعا و مناجات بوده و فعالیت های امام باقر(ع ) و تشکیل درس ایشان در مدینه ، نشان می دهد که این مساله همواره از مهم ترین دغدغه های ائمه شیعه بوده است ، لکن شرایط سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی ، فرصت کمتری را در اختیار ایشان قرار می داد و فضا برای ایجاد یک نظام آموزشی منسجم فراهم نبود.
امام صادق (ع ) خودش اخلاق علمی را در مجالس علمی رعایت می فرمود تا دیگران نیز الگو بگیرند؛ به عنوان نمونه ، آن حضرت در مناظرات ، ضمن گفت و گوهای شبانه گروه های مختلف ، آنها را با استفاده از واژه های مؤدبانه و احترام آمیز مورد خطاب قرار می داد؛ مثلا هنگامی که زندیقی از مصر برای مناظره با حضرت به مدینه و بعد از آن به مکه آمد، حضرت او را چنین خطاب کرد: «یا اخا اهل مصر؛ ای برادر اهل مصر» و نتیجه مناظره وی با امام این بود که زندیق ایمان آورد و امام نیز به یکی از اصحاب خود هشام بن حکم دستور داد تا تعلیم آداب و شرایع اسلام به او نمود."