خلاصة:
شهر بخارا، پیش از ورود اسلام به ماوراءالنهر، از جایگاه ویژه ای در امور اقتصادی، ارتباطی و فرهنگی برخوردار بود. این شهر، پس از انتخاب بهعنوان پایتخت سامانیان و با توجه به سیاستهای فرهنگی و اجرایی آنان، رشد قابل توجهی یافت. سامانیان توانستند با تکیه بر جایگاه معنوی خلافت عباسی و ایجاد امنیت و ثبات و آرامش در حوزههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، این شهر را به «قبةالاسلام» و مرکز دینی و مدنی در شرق جهان اسلام، تبدیل نمایند. جایگاه بخارا و نقش فعالیتهای سامانیان در رونق و آبادانی این شهر، مسئله اصلی این مقاله میباشد که به روش توصیفی، مورد بررسی قرار گرفته است.
ملخص الجهاز:
"عمده بازارهای بخارا، بازارهایی بودند که پیوند مستقیمی با ایام خاص فرهنگی مـردم بخارا داشته ، معمولا ارتباطی وثیق با اعیاد و گاه شماری مردم آنجا داشـته اسـت و همـین امر، عاملی برای انتقال فرهنگ دینی و اجتماعی اسلام به سایر اقوام میشد و البته مـی- توان گفت که تحول در زمان تشکیل این بازارها، بیانگر نـوعی تغییـر نگـرش یـا تحـول فرهنگی ـ اسلامی بخارا بود که به وسـیله اقـدامات اجرایـی و سیاسـت هـای فرهنگـی و مذهبی سامانیان تثبیت شد.
تساهل و تسامح امرای سامانی از جمله ویژگیهای قابل توجه دوره سامانیان ، وجود تنوع گسترده نحله های گونـاگون دینی و فکری بود؛ به طوریکه با وجود اقتدار دولت سـامانی، هـیچ گـاه سیاسـت سـخت - گیرانه ای در جهت فشار بر ادیان و فرق و پیروان آن ها صورت نگرفت ؛ البته برخی گروه - های مذهبی ، مانند اسماعیلیه ، به اتهام داشتن انگیزه های سیاسی و قیام مسلحانه بر ضـد سامانیان در حومه هرات در عهد اسماعیل ٣٦، و در نیشابور و بخارا در عهد نصر بن احمد، 37 و در خراسان و بخارا در عهد منصور بن نوح بن نصر ٣٨، از این سیاست مستثنا بودند.
سیاست تساهل و تسامح و ایجـاد امنیـت اجتمـاعی و اقتصـادی و حمایت از علما و ادبا و دانشمندان ، توسعه مساجد، خانقاه ها و مدارس و به کارگیری علما در اداره دولت ، زمینه ساز مهاجرت بسیاری از دوستداران علم و فرهنگ به این منطقه ، به ویژه در شهر بخارا شد و در نهایت ، این موج بزرگ دانشجویان معارف اسـلامی، سـبب تثبیـت آموزه های دین اسلام در سایر مناطق ماوراءالنهر و ایجاد چهره ای درخشان در بخارا شـد."