خلاصة:
پیش از نهضت مشروطه حوادثی به وقوع پیوسـت کـه در پیـدایش و کیفیـت تکـوین آن تـاثیرات جـدی داشتند. یکی از مهمترین این حوادث ، کردار توهین آمیز نوز در پوشیدن لباس روحانیت بود که سبب بسته شدن بازار و تجمع مردم در حضور روحانیون شد و دستاویزی برای ابراز مخالفت و وقایعی را به دنبال آورد که از عوامل شتاب زا نهضت مشروطه بود. جنبش دینی و ملی مردم ایران به رهبری روحانیت شیعه علیه نوز بلژیکی در سمت ریاست کـل گمرکـات ایران حاکی از بیداری و آگاهی سیاسی مردمی داشت که حضـور یـک بیگانـه را در راس سـاختار اداری و مالی کشور را مخالف استقلال سیاسی و منافع ملی قلمداد میکردند به ویژه که تفکر غالب این گونـه بـود که تصور میشد مسیو نوز از پشتیبانی دولت روسیه برخوردار است و عامل اجرای مقاصد روس ها در ایـران به شمار میآید. این واقعه شکاف سیاسی عمیقی در میان مردم و حکومت قاجار بوجود آورد که در ادامه به نهضت مشروطه مردم ایران انجامید.
ملخص الجهاز:
"جنبش دینی و ملی مردم ایران به رهبری روحانیت شیعه علیه نوز بلژیکی در سمت ریاست کـل گمرکـات ایران حاکی از بیداری و آگاهی سیاسی مردمی داشت که حضـور یـک بیگانـه را در رأس سـاختار اداری و مالی کشور را مخالف استقلال سیاسی و منافع ملی قلمداد میکردند به ویژه که تفکر غالب این گونـه بـود که تصور میشد مسیو نوز از پشتیبانی دولت روسیه برخوردار است و عامل اجرای مقاصد روس ها در ایـران به شمار میآید.
در نتیجه شمار عظیمـی از تجـار بـه خـاطر اعتراض به این اقدام در مسجد «شاه » متحصن شدند و به فاصله کوتـاهی بسـیاری از روحـانیون بـزرگ چون سید عبدالله بهبهانی، سید محمد طباطبایی، سید جمال الدین واعظ و دیگران به آنها پیوستند امـا در این زمان میرزا ابوالقاسم (امام جمعه تهران ) هنگامی که جمال الدین واعظ بر منبر، سخنرانی تندی علیـه استبداد عین الدوله مینمود سخنش را قطع کرد و آن را خائنانه خواند و طرفدارانش با اشاره او با چـوب و چماق به جان مردم افتادند و همگی را با کتک از مسجد بیرون راندند(براون ، ١٣٧٦: ١١٧).
نتیجه باید گفت که مسیو نوز بلژیکی با وجود اینکه در راستای امور گمرکات ایران اقدامات مثبتی انجام داد، بـه طوری که سیستم اجاره ای گمرک را تغییر داد و اداره آن را تحت کنترل دولت قرار داد و امور آن را انتظام بخشید، اما اقدام او در پوشیدن لباس روحانیت سبب برانگیختن احساسات عموم مـردم و نارضـایتی آنـان شده که در نتیجه سبب اعتراضات عمومی گشت و باعث تسریع روند انقلاب مشروطه ایران شد؛ زیرا کـه این جریان غیرت دینی و ملی مردم را به شدت تحریـک کـرده بـود."