خلاصة:
توصیف مقاله در مقاله ای با عنوان « بررسی خلاقیت های شعری حافظ در مفهوم سازی عشق »(فصلنامه نقد ادبی، س6، ش 23، پاییز 1392، صص (82-59)) تلاش شده است تا با استفاده از نظریه استعاره مفهومی نوآوریها و خلاقیتهای حافظ در مفهومسازی عشق بررسی شود. نویسندگان مقاله بر آن هستند که:« خلاقیت استعاری در مفهوم سازی عشق با دو دسته از استعاره های مفهومی عشق پیوند دارد:الف. استعاره های قراردادی و رایجی که با کمک شاخصهای چهارگانة ترکیب، گسترش، پیچیده سازی و پرسش از یک سوی پیوستار قراردادی بودن به سوی دیگر آن حرکت میکنند و بدیعتر و تخیلیتر از گونة عامیانة خود میشوند. ب. دسته دیگری از استعارهها که در بدو امر خلاقانه و بدیع هستند »(همان: 78)
ملخص الجهاز:
با توجه به اینکه در مقالة مورد بحث استعارههای تازة حافظ در دو دسته جای داده شده است، ما نیز نمونههای خود را در همین دو دسته بیان میکنیم و این بار با رجوع به زبان زمان حافظ- و بیشتر زمان پیش از وی- نشان میدهیم که برخلاف اندیشة نویسندگان مقاله، هیچکدام از این نمونهها تازگی ندارد و همگی در آثار پیش از حافظ بهکار رفته است.
رابعه کعب قزداری که صوفی نبوده، اما بهگفتة دبیرسیاقی (1374: 158) «دردمند بوده»، گفته است: عشق دریایی کرانه ناپدید کی توان کردن شنا ای هوشمند (همان) پیشتر از رابعه، حکیم ترمذی در کتاب بیان الفرق بین القلب و الصدر و الفؤاد و اللب در وصف ولیالله نوشته است: «قد غرق فی بحر لا یری شطه و هو بحر التوحید و لا یتمنی النجاة من هذا الغرق» (نسخة الکترونیکی).
4. نتیجه در این نوشتار، با آوردن استعارههایی از شاعران پیش از حافظ نشان دادیم که استعارههایی که نویسندگان مقالة «بررسی خلاقیتهای شعری حافظ در مفهومسازی عشق» از آنها بهعنوان استعارههای بدیع یاد کردهاند- دستکم دربارة نمونههایی که در این نوشتار آمده- بههیچرو تازه و بدیع نیستند.