خلاصة:
نگاه خداوند نسبت به مخلوقات خود خصوصا انسان و نگاه انسان به جنبههای مختلف و پیرامون خود، مفاهیم و تفاصیل گوناگونی دارد و علاوه بر آن نگاه بر کیفیت شناخت و احساسات تأثیر دوطرفه دارد. به عبارت دیگر نگاه هر شخصی بر نوع شکلگیری احساسات، عواطف و شناخت بشری نسبت به خود و محیط پیراموناش اثر میگذارد و بر عکس این تأثیر دوسویه و دوطرفه است. مقاله حاضر ضمن بررسی واژهشناختی رؤیت در قرآن به تقسیمبندیهای مختلف آن میپردازد و زوایای مختلف این مفهوم را در قرآن مورد تحقیق قرار میدهد.
ملخص الجهاز:
رؤیت ظاهری انسان به پیرامون خود خداوند دستور «سیر در زمین» را به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله میدهد: ﴿قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عاقبة الذین من قبل کان أکثرهم مشرکین﴾ (الروم/ 42) «بگو شما در روی زمین به گردش بپردازید(حال امتهای پیشین را جستوجو کنید، و اعمال و سرنوشت آنها را مورد بررسی قرار دهید) ببینید عاقبت کسانی که قبل از شما بودند به کجا رسید؟» ﴿قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین﴾ (النمل/69) دیدن در این دو آیه به معنی عبرت گرفتن است.
یکی از راههای شناخت و معرفت به خداوند متعال مشاهده آیات و نگاه کردن به نعمتهای الهی و محیط پیرامون و جهان هستی است که در قرآن به این دلیل روشن نیز اشاره شده؛ چنانچه در سورهای دیگر آمده: ﴿و فی الأرض ءایات للموقنین﴾ (الذاریات/ 20) این آیه اشاره به عجائب و نشانههای روشنی که در زمین هست، و بر یکتایی تدبیر دلالت میکند، و معلوم است که یکتایی تدبیر، قائم به یکتایی مدبر است.
بر این اساس قرآن نیز به رابطه نگاه خیره با احساسات درونی تصریح دارد که آیه: ﴿رأیت الذین فی قلوبهم مرض ینظرون إلیک نظر المغشی علیه من الموت﴾(محمد/ 20) مراد از «الذین فی قلوبهم مرض» مؤمنینی هستند که ایمانشان ضعیف است و معنای جمله «المغشی علیه من الموت» کسی است که در سکرات مرگ قرار گرفته و «غشی علی فلان»، معنایش این است که فلانی در اثر عارضهای فهمش از کار افتاد(طباطبایی، 1417، ج18: 239)، و نگاه بدون پلک زدن یعنی همان نگاه خیره است، البته نگاه خیره فقط به معنی اظهار تنفر، ترس و نگرانی نیست بلکه به معنی عشق، محبت و نوع تأکید عملی فرد بر سخنان خود و دیگران است.