خلاصة:
به علت خشکی هوای ایران و کمبود بارش، آب همواره در نزد ساکنان آن دارای تقدس و احترام بالایی بوده است. ساکنان آن از جمله راهکارهای که برای سازگاری با این وضعیت اندیشدند، احداث آب انبارها بوده است. که بنابر شواهد تاریخی اولین بار احداث این بناها در زنجان صورت گرفته است و دو شیوه استوانهای و تالار ستوندار در معماری آنها بهکار برده شده است. شهر زنجان که در شمال غرب ایران قرار گرفته که ریزشهای جوی آن مانند سایر مناطق اندک است. این موضوع به همراه گرمای هوا سبب ساختن چندین آب انبار در این شهر شده است که همگی وقفی و دارای کاربری چند منظوره بودهاند. علاوه بر این مردم زنجان راهکارهای دیگری نیز برای دسترسی به آب اندیشیده بودند که آبدزدک معروف است. در این مقاله ابتدا به اقلیم ایران و تاثیر آن در شکلگیری آب انبار و اهمیت آب و معماری این سازهها و سپس جغرافیا و معرفی آب انبارهای شهر زنجان و تنها یخچال این شهر پرداخته شده است و در پایان یک جمعبندی از کلیه مطالب ارائه گردیده است.
ملخص الجهاز:
از این رو است که از دیر باز در بیشتر پهن دشتهای ایران برای دسترسی به آب، تلاشی چشمگیر و پیگیر صورت گرفته و ایرانیان در طول چندین هزار سال با کوشش خستگی ناپذیر و بهره جستن از تمامی تواناییهای خود، همت گماشتهاند تا با کندن دهها کیلومتر قنات، آب را از ژرفای زمین بیرون کشند و دشتهای تشنه و کشتزارها را سیراب سازند و گلوهای خشک و لبهای داغمه بسته را با آبی گوارا تازه سازند<EndNote No="70" Text="مجله هنر و مردم، شماره 168، صص 2-3.
نقش حیاتی آب انبارها در بافت شهرها، به ویژه در شهرهای حاشیه کویر و منطقههای کمآب ایران، و تکامل طرح و شیوه ساختمان و بعد هنری و تزییناتی آنها(به ویژه در سردرها و کتیبههای الحاقی بدانها) در دوران اسلامی چنان چشمگیر است که میتوان برخی از نمونههای این پدیده معماری را از لحاظ ارزشهای هنری، فرهنگی، فنی و تاریخی همسنگ برخی مساجد بزرگ، کوشکها، مقابر و دیگر آثار هنر معماری ایران اسلامی معرفی کرد و در بسیاری جایها بزرگترین و چشمگیرترین واحد معماری به شمار آورد، زیرا دیگر بناهای همگانی این نقاط در برابر آنها نمودی ندارد<EndNote No="71" Text="همان.
همچنین در ادامه به تاریخچه ساخت آب انبار و شیوه معماری و در ادامه ضمن ارائه موقعیت جغرافیای و تاریخی و اقلیمی زنجان به معرفی آب انبارها و تنها یخچال شهر زنجان پرداخته و در پایان نیز جمع بندی از کلیه مطالب ارائه شده است.